Styringsrenta går opp igjen: Dette betyr det for Alexander (19) og vennane hans

– Eg såg desse bilane her for første gong i Fast and Furious-filmane, då Paul Walker som no er død køyrde rundt i desse her.

Alexander Ona-Buen (19) fortel NRK om barndomsdraumen frå førarsetet til sin Nissan GT-R, på veg frå Lagunen til Bergen sentrum.

Bilen er ein kanarigul 2010-modell, som gjekk for kring 600.000 med øydelagd girkasse. Ein vanleg kveldstur i denne kostar gjerne ein tusenlapp, seier han.

Noregs Bank varslar i dag at styringsrenta aukar igjen, denne gongen til 4,25. For Ona-Buen og andre bileigarar, er konsekvensen at lånet blir dyrare enn før.

– Raske og uventa prisaukar råkar særleg dei med låge inntekter og minst å gå på. Det er vår jobb å få inflasjonen ned, seier Visesentralbanksjef Pål Longva.

Dette gjeld altså ikkje Ona-Buen og vennane hans, men dei som allereie slit med å få endane til å møtest.

Den moglege renteauken som er varsla i desember er med ytterlegare 0,25 prosentpoeng, til 4,5.

– Truleg vil det vere behov for å halde renta oppe ei god stund framover, seier Longva vidare. Han ventar at renta kjem til å ligge på 4,5 «gjennom neste år».

Kjem til å køyre mindre

– Eg kjem ikkje til å få lyst til å ta bilen heile tida, slik som eg ein gong ville gjort, seier Ona-Buen.

Auken gjer det dyrare for dei fleste som har lån. Det er fordi styringsrenta som regel påverkar kor mykje bankane skal ha for å låne pengar til vanlege folk.

Fleire i vennegjengen til Ona-buen har allereie selt sine dyre bilar og kjøpt billigare modellar, fordi rentene på bustadlåna har gått opp den siste tida.

Men ikkje alle i miljøet har gjort det same.

– Nokre har så dyre bilar at dei ikkje har råd til å køyre dei.

Visesentralbanksjef Longva seier prisane no er lågare, men framleis «langt over målet» til Noregs Bank, som er på 2 prosent.

– Vi har heva renta mykje på kort tid, og vi er no utruleg nærme det nivået som er nødvendig for å få prisveksten ned til målet.

Fleire bilar blir tvangsselde

Det finst inga offentleg oversikt over kor mange som har høge billån i Noreg. Men ein peikepinn er talet på bilar som har blitt tvangsselde.

Dette auka med 130 prosent i første halvdel av 2023, samanlikna med same periode i fjor. Altså er det stadig fleire som ikkje klarar å betale ned lånet dei har teke ut.

Namsfogden i Bergen, Lillian Borge Bersaas, har merka seg at talet på tvangssal aukar markant, spesielt blant unge menn.

– Mange har eit veldig nært forhold til bilen sin. Spesielt dei som har kjøpt desse dyre bilane. Det er eit statussymbol for mange. Det er ein måte å vise seg i sitt miljø, seier ho til NRK.

– Så er det mange som har spart pengar for å kjøpe dei, og endeleg har klart det og fått det lånet. Så blir dei plutseleg tekne bort igjen.

– Ei pengepolitisk kuvending

Noregs Eigedomsmeklarforbund (NEF) er «uroa» for renteutviklinga, skriv administrerande direktør Carl O. Geving i ein e-post til NRK.

– I fjor haust blei det gjort ei pengepolitisk kuvending av dei sjeldne då sentralbanken innsåg at styringsrenta var blitt halde lav for lenge. Sidan er renta sett opp med rekordfart.

– Denne politikken er i ferd med å få langt større skadeverknader for bustadinvesteringane enn ein såg føre seg.

Geving seier dei er særskilt uroa for bustadinvesteringane, som «ikkje har falt så mykje sidan 90-talet».

– Dette vil få gradvis meir negative verknader for bustadindustrien etter kvart som kapasitet og kompetanse blir svekka, og råkar den framtidige bustadforsyninga til eit folk i vekst.

Direktør for avdeling for pengepolitikk i Noregs Bank, Ole Christian Bech-Moen, seier dei ventar eit oppsving på sikt.

– Bustadinvesteringane trur vi vil falle noko meir enn det vi hadde i førre rapport for så å kome tilbake igjen litt lengre fram i tid.

Varslar bustadlånsrenter på opptil 6,5 prosent

Carsten Henrik Pihl er forbruker- og kommunikasjonssjef i organisasjonen Huseierne. Han seier dei hadde venta denne rentehevinga, men at den ikkje var «kjærkomen».

– Norske hushald har i heile år opplevd ein jamn og sterk kostnadsauke gjennom auka renter, kraftig aukande kommunale avgifter, ein høg straumpris og høge prisar generelt.

– Med denne rentehevinga vil bustadlånsrenta gå over 6 prosent for dei fleste kundar. Nokre vil oppleve bustadlånsrenter på 6,5 prosent.

Denne auken vil ein truleg ikkje merke før i november, legger han til, fordi bankane har seks vekers varslingsfrist frå dei vel å setje opp renta.

Dei anbefaler alle som har bustadlån vurderer å bytte bank eller «prute ned renta» eit halvt prosentpoeng. Då kan ein spare to rentehopp, meiner Pihl.

– Men dei beste bustadlånsrentene vil framleis ligge i overkant av 5 prosent.