Gjørmete luksusproblem i Sør-Sudan

Då Austin-lastebilen køyrde inn på rullebanen, så skjønte eg at eg var i trøbbel.

Eg hadde allereie sett eit liknande eksemplar av denne lastebilen, som var ein velkjent doning i Sør-Sudan. Produksjonen av Austin stansa i 1952, men lastebilen rullar framleis rundt på vegane i grenseland mellom Sudan og Sør-Sudan.

Kva pensjonsalderen er i Sør-Sudan veit eg ikkje, men det overraskar meg at ein lastebil som er minst 71 år gamal framleis er i arbeid.

Gjørmefast i Sør-Sudan?

Og no rulla altså Austin ut på den vesle gruslagde flystripa der flyet som eg skulle ta stod bom fast. Piloten hadde køyrd det eine landingshjulet ned i eit av dei mange gjørmehola som regntida bringar med seg til dette hjørnet av Sør-Sudan.

Lastebilen Austin hadde eigentleg kome til flyplassen for å plukke opp fleire hundre sekkar med logoen til norske Kirkens Nødhjelp. Men no hadde den altså plutseleg fått eit ekstraoppdrag.

Det same hadde rundt tretti unge mannfolk, som stimla saman for å sjå på det litt skakke flyet som stod med den eine foten i gjørma.

No var planen at lastebilen frå 50-talet skulle dra det mange tonn tunge flyet, samtidig som mannfolka rundt flyet skulle løfte den eine vingen. Det var vel ikkje heilt uventa, men planen fungerte ikkje heilt slik me alle håpa, og eg kjende flyskrekken min vekse for kvar gong det rykka til i flyet.

Tanken streifa meg. Måtte eg bli verande i denne landsbyen i Sør-Sudans ingenmannsland i fleire netter?

Neste fly går ikkje før om to dagar, og eg veit at den avgangen allereie er booka stappfull av hjelpearbeidarar som vil ha seg ein pause frå flyktningkrisa som går føre seg her.

Jakta på flukthistoriene

Å sove endå fleire netter i denne byen, Renk, såg eg veldig mørkt på. Eg hadde allereie hatt to netter med minimalt søvn.

Eg sov på eit golv i eit veldig provisorisk kontorbygg som FNs høgkommissær for flyktningar hadde fått leige i hyrten og styrten då flyktningar starta å strøyme inn i Sør-Sudan, frå den brutale krigen som plutseleg blussa opp i Sudan.

Lyspæra i rommet gjekk ikkje an å slå av, utan at eg veit kvifor. Og rommet fungerte som ein slags sovesal som eg delte med ein gjeng sørsudanarar som var sjåførar eller vaktmeistrar for FN.

Dei trengde nok mindre søvn enn meg, for dei låg med mobilen og snakka med konene sine på høgtalar til langt utpå kveld, og morgonen etter var dei på beina igjen allereie klokka seks.

Eg var ganske sliten etter tre dagar med mykje arbeid, og to netter utan søvn.

Men turen hadde absolutt vore verdt det. For eg hadde lenge forsøkt å kome meg litt nærare på krigen i Sudan.

Den var i ferd med å forsvinne i nyheitene heime i Noreg, og det hadde blitt stadig vanskelegare å finne dei gode historiene. No hadde eg fått tak i nokre av dei mange millionane av flyktninghistorier som finst.

Mitt luksusproblem og Johns reelle problem

Og nettopp difor stod eg der på flystripa og ønska meg berre ein ting: Å reise tilbake til behagelege, kjølige og komfortable Nairobi der eg skulle ha helgebesøk, gå på brukskunstmarknad og tenke minst mogleg på krigen i Sudan.

Og med det same eg har tenkt desse tankane, så startar ein velkjent kamp inni hovudet mitt.

Ein kamp mellom det egoistiske ønsket om komfort og dei empatiske tankane som tvinger meg til å sette mitt privilegerte liv i perspektiv.

For samtidig som eg står og ser på ein stadig meir sveitt pilot som ikkje får flyet opp av hòlet han har køyrd flyet ned i, så sit John berre nokre mil unna og tenker på alt anna enn brukskunstmarknader i Nairobi.

Eg og John er cirka like gamle. Og me er begge menn. Og sånn cirka der stoppar likskapen mellom meg og John.

Han er far til fire, og har ei kone som er sliten etter at ho nyleg fødde deira siste barn. For John finst det knapt nokon veg vidare frå Renk. Han har flykta frå livet som bygningsarbeidar og klart å få familien sin over grensa frå Sudan til Sør-Sudan.

Reisa var farleg, med bomber og soldatar som tok alle sparepengane til den vesle familien. Men dei kom seg trygt til Sør-Sudan, som er Johns heimland. Han flykta til Sudan i 2016.

No flyktar han frå nok ein krig, og tilbake igjen til Sør-Sudan kor det i alle fall ikkje er krig akkurat no.

Elva er einaste veg ut

Men sjølv om familien til John er trygg, så er livet forferdeleg. I flyktningleiren er det berre så vidt plass under ein av plastdukane. Det er trykkande varmt, og fluger som surrar rundt overalt. Og i tillegg skal firebarnsfamilien sove på eit betonggolv.

Eg fekk lov til å følgje John og familien den dagen dei kom seg heilberga ut av Sudan og kom til flyktningleiren lengst nord i Sør-Sudan.

Det var tydeleg at John både var letta og fortvila på same tid då han fekk sjå kor familien skulle sove. Å bli i flyktningleiren var utan tvil eit dårleg alternativ.

Samtidig var det på mange vis det beste alternativet dei hadde. Den einaste vegen vidare var å sette heile familien på ein båt som skulle oppover Nilen. Regntida hadde øydelagd bilvegane for ei stund framover, og flybillettar kunne berre me som hadde både pengar og kontaktar inn i FN få tak i.

Så for John og familien var Nilen einaste alternativ. Og reisa til næraste by ville ta heile to døgn, utan særleg med mat, drikke eller skugge. Med fire småbarn og ei ammande kone.

Ein av kveldane i Sør-Sudan var eg nede ved Nilens breidd og møtte nokre av dei som la ut på denne båtreisa. Båtane var stappfulle av folk utan redningsvestar eller svømmeeigenskapar.

Å sette seg i ein slik båt er galskap, ville mange nordmenn tenkt. Men det er fordi me aldri har vore i den situasjonen John og millionar av andre står i akkurat no.

For det er ikkje mogleg å ta gode val om du må flykte frå Sudan til Sør-Sudan. Det finst berre dårlege val, og mindre dårlege val.

Med utsikt til Nilen

Korleis gjekk det vidare med John, lurer du kanskje på?

Eg veit ikkje. Eg hadde eit fly eg skulle rekke og reiste frå han og familien då dei hadde fått ei matte å sove på i flyktningleiren.

Men eg tenkte mykje på John og familien då eg sat oppi lufta, og såg Nilen snirkle seg gjennom Sør-Sudans paddeflate landskap. Der nede ein stad sat framleis menneska eg hadde møtt langs elvebreidda i Renk, tett i tett oppi store båtar.

Flyet hadde kome seg ut av gjørmeholet. Det tok nokre timar. Ein lastebil av nyare dato, og eit meir solid slepetau, gjorde susen.

Nok ei gong var eg den heldige som kunne reise vidare i livet, bort frå dårleg søvn, varme, og ein flyktningleir full av flogar og gjørme.

Landet eg såg ned på frå det vesle flyet er verdas minst utvikla land, og er på ingen måte klare for å ta mot tusenvis av flyktningar. Men slik har det likevel blitt.

Det er blanda kjensler eg sit med der i flyet. Konklusjonen blir uansett at mitt viktigaste bidrag er å fortelje om John til mine landsmenn heime i Noreg.

Om det vil utgjere ein forskjell veit eg ikkje. Men det er alltid lov å håpe på ei betring. Det veit eg at John gjer.

------

Journalisten har etter publisering fått tilbakemelding frå folk som kan langt meir om lastebilar. Og det viser seg at Austin-lastebilar vart produsert under namnet Austin også i mange år etter at den opphavlege Austin-fabrikken vart kjøpt opp av BMC i 1952. Modellen som er avbilda vart produsert for første gong i 1964, og er difor minst 12 år yngre enn det som er påstått i artikkelen.