Verdsrekordhaldar Kashafali: – Vi kunne bli og døy, eller vi kunne flykte og ta sjansen

Det er ei dramatisk historie Salum Kashafali fortel til NRK – spesielt om dei to-tre siste åra før familien kom til Noreg som kvoteflyktningar ein augustdag i 2003.

– Å kome til Noreg var omtrent som å skrape fram vinnartala på eit skrapelodd, seier mamma Cecilie Helland når NRK møter henne og svaksynte Salum Kashafali, like før han skal representere Noreg i friidretts-EM for lag i Sandnes.

Det var det lite som tydde på ei slik utvikling for 18–19 år sidan.

25 år gamle Kashafali har greidd å bygge på det positive i all tragedien har han gjennomlevd. I trua på Gud er han takknemleg for det han har fått.

– Du set deg ikkje ned og grin, men du sit og er takksam for det du har, og ikkje fordi det du har, ikkje er det som det kunne ha vore, seier Salum Kashafali.

– Det mest skremmande ein kan gå gjennom

Dei to fortel ei sterk historie om vulkanutbrot, krig, livsfarleg flukt og flyktningleirar.

– Eg hadde det fint i barneåra i Kongo. Vi budde i fattigdom, men eg visste ikkje om noko anna, fortel han.

Så kom borgarkrigen.

– Vi blei vekt og fortalt at no var det krig. Folk skreik, og det blei skote. Vi kunne bli og døy, eller vi kunne flykte og ta sjansen. Det er noko av det mest skremmande ein kan gå gjennom, seier Kashafali, 10 år den gongen.

Han fortel at han flykta saman med mor og far og syskena.

– Eg hugsar at min far tok med noko av kleda. Så gjekk vi heile natta, saman med tusenvis av andre. Det var forferdeleg. Du ventar berre på å døy. Folk blei skotne ned og drepne like ved oss. Du går med hjartet i halsen, men tenkjer samstundes at du berre må gå og gå, springe og springe.

– Eg hugsar flyktningleiren eigentleg som ein god ting då vi kom dit. Vi var takknemlege for at vi kom oss ut av krigen i live, alle saman. Set pris på det du har. Alt er på ein måte i Guds hender, meiner Kashafali.

– Trua på Gud har fått oss gjennom mykje. Det var trongt og vanskeleg i leiren, men eg syntest det var bra. For det var iallfall trygt, legg han til.

– Det er ikkje synd i meg

Han fortel om tunge tider med mykje flytting. Til slutt kom han til Noreg som kvoteflyktning saman med mor, far og syskena.

Først der oppdaga legane at han var synshemma – ei synshemming som ville utvikle seg etter kvart. Sidan er synet redusert frå 20 til under fem prosent, det meste dei siste to åra.

– Det er ei nokså drastisk endring, seier han.

Han kan velje å bryte saman, eller han kan reise seg og sjå moglegheitene han trass alt har, ikkje avgrensingane. Og det valet har han teke.

– Eg blir sterkare på det. Det er kjedeleg, men det er ikkje synd i meg.

Kashafali har teke utdanning som barne- og ungdomsarbeidar. Han har jobba som lærar, men det er ei utfordring no på grunn av synet.

– Eg veit ikkje korleis det er å sjå hundre prosent, derfor er det vanskeleg å skildre skilnaden, seier Kashafali, som var fødd blind.

– Så eg veit ikkje korleis ein person med normalt syn ser.

– Skulle gjerne spela fotball

Salum Kashafali meiner at hans opplevingar med borgarkrig og flukt har forma han som menneske og mellom anna hatt betydning for korleis han handterer sjukdommen sin.

– Slik som då vi flykta frå krigen og prøvde å overleve. Det er det eg tek med meg vidare. Eg må sjå på det positive og ikkje det negative. Eg har lært meg å ta med meg det positive kvar dag, seier han.

Idretten brukar han for å kjenne seg fri.

– Eg spring for glede, fridom, og for familien. Det er ei kjensle ein ikkje kan skildre med ord, seier han, og avslører at det ikkje var friidrett han først og fremst ønskte å delta i.

– Eg skulle gjerne spelt fotball, med det kan eg ikkje. Ikkje kan eg stå på skateboard heller. Det er mykje eg ikkje kan gjere, men eg vil heller tenke på det eg kan gjere.

Så blei det friidrett og sprint i staden. Men først i år blei han parautøvar. Det har gitt verdsrekord for svaksynte på 100 meter, med tida 10,44 under Bislett Games. På Hamar i konkurranse med funksjonsfriske, blei det NM-gull. Og no deltek han i lag-EM for Noreg.

– Det har gitt meg høve til å konkurrere på like høgt nivå som vanlege folk. Det har med vilje og motivasjon å gjere. Eg hadde aldri trudd eg kunne springe så raskt med så dårleg syn.

– Ingen grenser

– Kvar går grensene?

– Det er ingen grenser, berre mogelegheiter. Eg hadde ikkje vore her på trening i dag om eg ikkje trudde at eg kunne bli betre.

25-åringen fortel at han ikkje har prøvd seg som parautøvar før, fordi han ikkje kjende til kva det er for noko. Først i april i år hadde han møte med paraleiaren i friidrettsforbundet, og bestemte seg til å vere med.

100-meteren er hans hovuddistanse, men han meiner han er blant dei raskaste også på 200 meter.

– Men eg har problem med utgangen av svingen, det blir for mange detaljar for augo mine, og eg får ikkje ut potensialet.

Utfordringar har han og på 100 meter, men det taklar han.

– Eg ser berre ti meter om gongen, eller fem når det går fort. Konkurrentane ser derfor målstreken før eg gjer det, seier han.

– Var du overraska då du tok gullet i NM?

– Eigentleg ikkje. Eg var nokså sikker på å vinne. Likevel var det sterke kjensler då eg kom i mål og hadde oppnådd det eg ønskte, seier Salum Kashafali.

Og no er han blant Noregs aller største håp i Paralympics i Tokyo neste sommar.

• Lag-EM i friidrett vises på NRK 1 laurdag frå kl. 14.40 og søndag kl. 13.00.