30 år sidan Premier League-starten – sjekk dei enorme skilnadane

– Nei, for oss spelarar var det ikkje noko merkbar endring. Alt var stort sett det same som sesongen før. Vi oppfatta i alle fall ikkje at vi var med i starten på noko så stort som Premier League skulle bli, seier Gunnar Halle.

Publikum merka heller ikkje så mykje på opningsdagen. Det var dei same laga, dei same reglane, stort sett dei same spelarane, og like mange kampar.

Likevel var den nye ligaen skikkeleg hype. PL-direktør Rick Parry kalla det den viktigaste hendinga på 104 år, det vil seie sidan fotballigaen starta opp i 1888.

– Premier League vil tole tidas tann, sa Parry. Han fekk meir rett enn han hadde våga å drøyme om.

Halle var den einaste nordmannen som var på bana då den flunkande nye Premier League starta opp den 15. august 1992 – for nøyaktig 30 år sidan.

Halle spela for Oldham, ein klubb som det i dag er utenkjeleg å assosiere med den engelske toppdivisjonen.

Første nordmann med scoring

Men tidleg på 90-talet var dei med i det gode selskap. Halle kom til klubben i februar 1991, og var med på å hjelpe dei opp i den tids 1. divisjon den sesongen.

Frå august 1992 blei 1. divisjon skilt ut som ein eigen organisasjon og fekk namnet Premier League. Og Halle og vesle Oldham var med.

– Men eg hugsar ikkje at vi reagerte særleg på det. Vi visste sjølvsagt at ligaen no heitte Premier League og var noko nytt. Men for oss spelarane var dét det same som før, seier Halle.

Han spela heile opningskampen mot Chelsea på Stamford Bridge. Kampen enda 1-1, der begge måla kom i dei siste seks minutta av kampen.

Helga etter blei han den første nordmannen som scora i den nye ligaen. Eitt minutt etter pause sende han Oldham opp i 4–0 mot Nottingham Forest. Oldham vann 5-3, og klatra til sjuandeplass på tabellen.

«Gigantisk» TV-avtale

Det var fleire grunnar til at dei beste klubbane braut ut av den 104 år gamle Football League og stifta Premier League. Dei hadde fleire gonger tidlegare trua med det, for å ha inntektene sjølve, utan å måtte dele med alle dei andre, som kravet frå ligaen var.

Slutten av 80-talet hadde dessutan vore vanskeleg for engelsk klubbfotball. Pøblar, tribunebråk og fleire større ulykker hadde fått dei utestengde frå Europa.

Då mediemogulen Rupert Murdoch også kom på bana, saman med endringar i britiske medielover, var det tid for TV til å ta over. Murdochs Sky Sports betalte store summar for rettane, og det gav økonomisk grunnlag for den nye ligaen.

304 millionar pund betalte Sky for dei første fem sesongane. Småpengar samanlikna med TV-avtalene i dag, men ein sum som tok pusten frå alle i 1992.

Kvar klubb var garantert 700.000 pund, pluss 175.000 kvar gong dei blei vist direkte på TV. Til samanlikning kunne Newcastle United, i den gamle ligaen den sesongen, berre kassere inn 8000 pund når dei blei vist live på ITV.

Og for å illustrere veksten: 304 millionar pund for fem år i 1992 har vakse til 4,8 milliardar for fire år i 2022. Framleis med Sky Sports i førarsetet.

Ligastart med «mediokre lag»

Ikkje rart at avisene var fulle av pengediskusjonar i dagane før ligastart.

27. mai var 19 klubbar frå gamle 1. divisjon pluss tre opprykkslag frå divisjonen under innmelde i PL, og 15. august var det avspark i dei ni første kampane.

Men det var dei same klubbane og langt på veg dei same managerane og spelarane. Ingen spådde revolusjon over natta.

– Sjeldan har det vore så mange mediokre lag og så stor mangel på talent, skreiv kommentator Peter Ball i Sunday Tribune same dagen som den nye ligaen starta opp.

Fire nordmenn var i stallane til Premier League-klubbar ved oppstarten, men berre Gunnar Halle fekk spele på opningsdagen.

Thorstvedt på benken

Erik Thorstvedt sat på benken hos Tottenham i opningskampen. Han tapte duellen mot Ian Walker om å vere førstekeeper frå starten.

Men i andre kamp, mot Coventry fire dagar seinare, blei Walker skadd. Thorstvedt kom inn, fekk ein halvtime, og redda eit straffespark. Den prestasjonen kopierte han også i kampen etter.

Totalt fekk han 27 ligakampar den første sesongen, to av dei som innbytar.

Men Thorstvedt meiner også å hugse at det ikkje var noko vesentleg ny oppleving å spele i Premier League den første tida, samanlikna med den føregåande sesongen.

– Det var ein del skriveri og mediestyr rundt Premier League på førehand, derfor blei vi innprenta at det ikkje var noko nytt vi skulle bry oss om. Det var det same spelet, dei same reglane, og kontraktane våre var dei same, seier Thorstvedt.

– Suksessen med Premier League kom etter kvart. Der og då merka vi liten skilnad, seier Thorstvedt.

Chelseas Erland Johnsen var skadd i første del av sesongen, og kom ikkje på bana før i januar. Han skulle få 13 kampar i første PL-sesongen

Arsenals Pål Lydersen var langt unna plass på laget. Han kom ikkje på bana i ligakamp før i desember, og fekk åtte kampar.

Gunnar Halle spela dei to første sesongane i Premier League. Det gav 64 kampar og seks ligamål. Han blir rekna som ein av dei viktigaste årsakene til at Oldham overlevde første sesongen i PL.

Retten til å snakke med spelarar og dommarar

Sky Sports' avtale gav fleire kampar på TV enn før. Utan at verken Halle eller Thorstvedt merka så mykje av det.

– Det var trass alt ein del TV-kampar før også, så eg oppfatta ikkje det som noko vesentleg endring, seier Halle.

– Sjølv om TV-hadde kjøpt dyre rettar, var det ikkje mykje fotball samanlikna med det som det har blitt seinare. Det var nok ein auke frå før, men kanskje berre ein kamp eller to frå kvar runde. Det var ingen kamp laurdag klokka halv to eller halv sju, og 16-kampane var freda, så vidt eg kan hugse, seier Thorstvedt.

Han hugsar rett. Den første sesongen fekk Sky lov til å vise totalt 60 ligakampar, og berre på søndagar og måndagar. Dei andre kampane skulle framleis gå til tradisjonelt tidspunkt, laurdag klokka 15 (16 i Noreg).

Den kanskje største TV-nyheita som PL førte med seg frå starten, var retten til å snakke med spelarar og dommarar.

– Derfor må folk førebu seg på at programma etter kampslutt ikkje startar som oppsett i programskjemaet. Dersom vi må vente til sistemann er ute av dusjen for å få snakke med dei mest interessante, så blir det slik, sa Sky Sports' Vic Wakeling.

I satellitt-TV-ens barndom var det heller ikkje alle som hadde råd til å ta inn Sky-kampane. Ei nødvendig parabolantenne kosta sine 200 pund, mykje pengar for ein gjennomsnittleg britisk familie i 1992.

Scora målet som sikra ny kontrakt

Den sesongen spela Gunnar Halle 41 av 42 kampar i ligaen, og scora fem av sine seks PL-mål. Mellom anna det fjerde og siste målet i 4-3-sigeren over Southampton i siste kamp, då Oldham berga plassen på målskilnaden.

Halle er framleis den Oldham-spelaren som har spela flest landskampar. 25 av sine 64 landskampar spela han som Oldham-spelar.

– Med den utviklinga PL har hatt desse 30 åra, er det i dag plass til småklubbar som Oldham i ligaen?

– Det er nok vanskeleg med dei pengekrava som er i ligaen no, men ikkje umogeleg. Klarar ein mindre klubb å reise nok ressursar, både pengar og på andre måtar, er det nok sjansar. Det er fleire klubbar i Championship som satsar godt.

Men for Oldham er vegen tilbake svært lang. Dei siste åra har vore tunge, og i vår rauk klubben frå utkanten av Greater Manchester ut av ligaen og ned i National League, nivå fem.

– Det er litt trist, seier Halle, som i alle år sidan han spela der har følgt klubben og hatt kontakt med mange av folka i klubben.

– Det har vore mykje rot. Men no har dei fått nye eigarar. Kanskje snur det? håpar Gunnar Halle.

Mannen i svart fekk grøn trøye

Nærmast som ein kuriositet skulle dommarane ha grøne trøyer i Premier League. Tidlegare var alltid dommaren «mannen i svart».

– Det var nok for å gi litt ekstra merksemd til at det var ein ny liga, meiner Halle.

Ordninga med faste draktnummer og namn på ryggen skulle også markere PL som ei nyvinning. Men den kom ikkje før året etter. Då fekk Halle fast trøye nummer 7.

Ei anna nyordning – utanfor bana – første PL-sesong var ei «hooligan hotline» til politiet, der tribunebråk kunne meldast inn. Engelsk fotball hadde problem med bråkmakarar i friskt minne, og PL var fast bestemt på nulltoleranse der.

Frykta for konkursras i dei lågare divisjonane dominerte også spådomane når dei store pengemaskinene skulle få alle inntektene åleine.

Den tidlegare Arsenal- og Manchester United-profilen Frank Stapleton var manager for Bradford City. Han delte frykta for pengetørke for småklubbane, men teikna ikkje situasjonen heilsvart.

– Dei rike blir rikare og dei fattige fattigare. Men i det lange løp trur eg også ein del av pengane vil drype nedover i systemet også, sa han.

– For dersom vi (dei mindre klubbane) gjer ein god jobb med å utvikle gode talent, kan vi selje dei til storklubbane for både tre og fire gonger det vi kan i dag.

– Kan få overgangssummar opp til 5 millionar

Han hadde ein annan spådom og:

– Med dei pengane TV sprøyter inn i dei største klubbane, kan vi i løpet av eit par år få spelarovergangar for kanskje opptil 5 millionar pund.

Han fekk rett. Nokså nøyaktig to år seinare, i juli 1994, blei Norwichs Chris Sutton kjøpt av Blackburn for 5 millionar.

Og så har kjøpekarusellen gått raskare og raskare, fram til Manchester City kjøpte Jack Grealish frå Aston Villa for 100 millionar i fjor.

Andre tal fortel også om utviklinga av pengemaskinen Premier League. I 1992–93 var den best betalte spelaren Liverpools John Barnes med ei inntekt på 10.000 pund i veka. I 2020–21 fekk Gareth Bale 560.000 i Tottenham.

Omsetninga i PL i 1992/93 var 170 millionar. I 2020/21 var ho 5,4 milliardar.

Ni kampar på opningsdagen

Ni av dei 11 kampane i opningsrunden blei spela laurdag 15. august. Sheffield Uniteds Brian Deane blei historisk med det aller første målet i den nye ligaen – han scora faktisk begge i 2-1-sigeren over dei som skulle bli den første PL-meisteren, Manchester United.

27 mål blei det scora på dei ni kampane. Mest oppsiktsvekkande var Arsenals 2-4-tap heime for Norwich, etter 2-0-leiing ved pause.

Litt oppsiktsvekkande var også tilskodartala, som ikkje akkurat fortalde om nysgjerrigheit om den nye ligaen.

Ingen av dei ni kampane drog 30.000 til tribunane. Sheffield Uniteds kamp mot Manchester United som så vidt passerte 28.000 var den med mest publikum.

Nottingham – Liverpool (1–0) blei spela søndag, og Manchester City – Queens Park Rangers (1–1) blei spela måndag, og var dei to første live-kampane frå Premier League.