Blir dialekta borte?

– Onåg? Då er ein utolmodig.

Eirik Linn frå Follebu bryner seg på dialektord frå Gausdal.

– Suggu? Det har eg høyrt, men eg hugsar ikkje.

Dialektordet for sladre var ukjent for 18-åringen. Han høyrer tydeleg at ungdomen pratar annleis enn dei eldre i bygda. Dei unge brukar ikkje like mange dialektord.

– Når det er glatt ute seier dei vaksne at det er hånt ette bakken.

Sjølv pratar han dialekt, men meiner det var lettare å halde på dialekta før i tida.

– Gjennom sosiale medium høyrer vi forskjellige språk og dialekter kvar dag. Det er vanskelegare for oss å halde på dialekta, enn det var for foreldra våre.

Hanne Øvstehage, Lukas Kampesveen og Guro Bryhn Finborud er einige. Saman går dei tredje året på Gausdal videre­gående skole.

Øvstehage legg av og til bort dialektord for å gjere seg forstått.

– Dei frå Lillehammer skjøna ingenting da vi skulle flyge i gymmen, skrattar ho.

Lukas Kampesveen går for same taktikk i møte med folk utanfor heimstaden.

– På restaurant i Oslo forstår dei ikkje kva vatn er. Da seier eg vann.

Han håpar ikkje at gausdalsdialekta forsvinn. Likevel trur Kampesveen at språket kjem til å forandre seg med tida.

– Vi får mykje impulsar frå andre stadar, og tek sjølv i bruk ord som er typisk bokmål, seier Kampesveen.

Guro Bryhn Finborud frå Øyer deler synet til Kampesveen.

– Mormor seier for eksempel kakuskive. Det kunne eg aldri sagt. Med mindre eg er med ho, seier Finborud.

Mastergrad om dialekt

I 2016 skreiv Marit Nordgården masteroppgåve om dialektbruk i Gausdal. Ho fann ut at det var tydeleg forskjell på unge og eldre.

– Unge i Gausdal har lagt meir om. Dei pratar meir som ungdomen i Lillehammer. Dei eldre held på dialekta og pratar breiare, seier Nordgården.

Mykje peikar på at dialektene på Austlandet er under sterkt press. Spesielt ved dei bynære stadane.

– I Gausdal har dei eldre tydelege dialektmerke. Ein kan til og med høyre kvar i kommunen dei kjem frå. Dei unge snakkar likare på tvers av kommunegrensene.

Nordgården er lektor og busett i Gausdal. Ho trur at dialektene er ein stor del av folks identitet, fordi alle dialekter er særeigne.

– Dottera mi snakkar ikkje dialekt. Det er litt merkeleg, for både eg og far hennar gjer det.

Nordgården trur at innhald på TV og i bøker kan vere noko av grunnen. I tillegg er det fleire som snakkar standard­nært.

– Eg la sjølv om dialekta da eg budde utanfor Gausdal. I møte med andre dialekter blir det fort slik.

Lektoren blir overraska om ikkje dialekta blir borte med tida. Likevel finst det unnatak.

– Nokon har ei sterk identitet knytt til bygda, og dei kan vere oppteken av å bevare dialekta, seier Nordgården.

• Kva kan du om dialektar? Her kan du prøve deg i Markus Neby sin dialektquiz fra «24-stjerners julekalender»

– Pratar fint

Nils Nygård har budd i Gausdal heile livet. 91-åringen meiner det er stor forskjell på korleis han og ungdomen snakkar.

– Dei pratar fint no i dag, veit du.

Har du nokon eksempel?

– Eg trur ikkje ungdommen seier lugom. Ei dame kan for eksempel vere lugom, som betyr at ho er flink til alt mogleg.

Nygård skryt av historie­laget i Gausdal som har samla inn dialektord, og gjort ein god jobb for å bevare gausdals­uttrykk. Likevel trur han dialekta kjem til å forsvinne.

– Den blir borte med tida, men slik er det berre.

Vil halde på dialekta

Dei fire elevane i Gausdal trur at språket blir vatna ut med tida. Ikkje alle har planar om å følgje straumen.

– Eg skal gjera det eg kan for å halde på dialekta. Da må eg bruke den så mykje som råd, seier Lukas Kampesveen.

Eirik Linn meiner at det vil det vere unaturleg for han å legge om.

– Dialekta mi skal eg ta vare på, det er det ikkje noko tvil om.