Natur­fenomenet er i ferd med å forsvinne

Dei blir kalla «Kvitskriuprestan» og har vore der i hundrevis av år. Namnet har dei fått fordi folk førestilte seg at dei likna høge tynne prestar som stod der i den bratte raskanten.

Den spesielle landskapsformasjonen i Uldalen i Sel kommune er eit veldig sjeldan syn i Nord-Europa.

Bortsett frå nokre få stader rundt Gudbrandsdalen må du til alpane for å finne maken.

Men dei siste ti–femten åra har noko skjedd. Nesten alle «prestane» har rasa saman.

– No er det ein liten tass igjen nedi her, seier Espen Rusten i Statens naturoppsyn.

• Det var GD som først skreiv at det berre står igjen ein av Kvitstriuprestan.

Blir slite av «vêr og vind»

Jordsøylene kjem av langvarig erosjon i morenemassane.

Inne i massane ligg det steinar som har verka som «hattar» eller «paraplyar». Dei har verna for regnet og slik danna søylene.

Medan vatnet skyler grunnen bort frå skråninga, halde fram med å vere leirjorda under steinen hard – og klarer å bere steinen.

– Ein ser inne i raskanten her at det ligg fleire steinar. Potensialet for at det kan etablerast nye er til stades. Men kanskje ikkje så store som dei som har vore her, seier Rusten.

Lars Erikstad, seniorforskar i Norsk institutt for naturforsking (NINA), meiner utviklinga i Uldalen er forventa. Det som er spesielt i dette tilfellet, er at jordsøylene står i lause massar.

– Det er ein prosess som har skapt dei «prestane» og den prosessen kjem etter kvart til å øydeleggje dei òg.

Liknande formasjonar finst i fast fjell og då er dei meir varige, forklarer Erikstad.

Han seier at det normalt vil dannast nye søyler i ei sånn skråning som det her er snakk om, men i dette tilfellet er skråninga meir eller mindre erodert ut.

Dermed kan ein ikkje forvente nokon nye, store søyler.

Kritisk truga naturtype

Kvitskriuprestan er ført opp på «Norsk raudliste for naturtypar» som kritisk truga. Staden vart freda i 1977.

– Det er ikkje jordsøylene i seg sjølv som er verna som eit naturminne, men den pågåande erosjonsprosessen, seier Espen Rusten som held oppsyn med omådet.

Det er ferdselsforbod rundt raskanten og sjølve jordsøylene.

Men det går ein merka sti opp til staden. Når du kjem fram er det tilrettelagt med trapper og plattformer der ein kan sjå området godt.

Oppmodar til å nytte sjansen

Rusten kan ikkje seie når den siste jordsøyla forsvinn. Eller korleis det skal gå når det gjeld nye jordsøyler.

Men kanskje bør du planleggje eit besøk allereie i ferien.

– Her vil eg tilrå å ta turen no i sommar for å sjå den siste, vesle jordsøyla som står igjen nedi her, seier Rusten.

Naturoppsynsmannen får støtte av Lars Erikstad – den siste søyla er såpass tynn.

– Så oppmodinga frå deg òg, er å komme seg opp dit før den siste fell?

– Ja, det skal alle fall eg gjere. Eg har ikkje vore der på eit par år og då var det meir enn ein igjen.