Nye tal frå KS: Varslar skulekutt og 9 milliardar i minus

Norske kommunar og fylkeskommunar treng 11 milliardar kroner i ekstrainntekter for å unngå kutt neste år.

Det viser den nye budsjettundersøkinga til interesseorganisasjonen til kommunesektoren, KS.

Underskotet er fordelt slik:

• Kommunane: 9 milliardar kroner.
• Fylkeskommunane: 2 milliardar kroner.

Over halvparten av kommunedirektørane ventar at det blir fleire sosialhjelpsmottakarar neste år.

NRK har tidlegare identifisert omsorgssektoren og utvida tenestetilbod til «ressurskrevjande brukarar» som to av hovuddrivarane bak kommunekrisa.

KS-leiar Gunn Marit Helgesen seier at den foreløpige handsrekkinga på 4,3 milliardar kroner frå staten ikkje er tilstrekkeleg.

– Det er ikkje nok til å hindre kutt i mange tenester. Derfor startar mange kommunar på ei heilt nødvendig omstilling med å flytte pengar og ressursar frå barnehagar og skolar til helse og omsorg, seier ho.

– Dette vil få konsekvensar for skolestrukturen

Innan 2030 vil det vere 11.000 færre norske ungdomsskoleelevar, og ytterlegare 20.000 færre innan 2040.

– Dette vil få konsekvensar for skolestrukturen landet over, seier Helgesen.

I undersøkinga svarer éin av fire kommunedirektørar at det er nødvendig å legge ned fleire skolar for å tilpasse seg dei nye realitetane.

I 2022 hadde norske kommunar eit samla disposisjonsfond på 92 milliardar kroner.

Sidan har kommunane tæra på reservane, og «bufferkontoen» har blitt mindre.

Oppdaterte tal for 2024 kjem når SSB publiserer nye «Kostra»-tal i mars.

– No minkar desse fonda, sa kommunalminister Erling Sande i eit skriftleg svar til Stortinget i november.

Same månad annonserte regjeringa at ho aukar overføringane til kommunane og fylkeskommunane med 5 milliardar i 2025.

Arbeidsminister Tonje Brenna røpte summen da ho la ut eit bilde i sosiale medium før den offisielle pressekonferansen.

På Brenna sitt notat står det:

«5 milliardar i ekstra varig auka overføringar vil ikkje løyse alle utfordringar. Sjølv med desse ekstra midlane vil mange kommunar framleis gjennomføre tøffe prioriteringar lokalt.»

Kor tøffe budsjettkampane blir, står att å sjå.

Nokre av variablane som vil påverke kommuneøkonomien neste år er følgande:

Økonomisk vekst

Den generelle økonomiske utviklinga i Noreg og utlandet vil framleis vere ein viktig faktor. Om norsk økonomi veks stabilt, vil dette føre til auka skatteinntekter for kommunane.

Rentenivå

Endringar i rentenivået fastsett av Noregs Bank kan påverke lånekostnadene for kommunane. Lågare renter er godt nytt for kommunane, mens høgare renter kan auke lånekostnadene.

Klima og miljø

Kommunane må tilpasse seg klimaendringar, noko som kan innebere investeringar i infrastruktur og beredskapstiltak. I tillegg kan nye nasjonale og internasjonale miljøkrav medføre ekstra kostnader.

Arbeidsmarknaden

Utviklinga i arbeidsløyse og sysselsetting påverkar utgiftene og inntektene til kommunane. Høg arbeidsløyse aukar presset på kommunale tenester og sosialhjelp.

Demografiske endringar

Ei aldrande befolkning kan føre til auka utgifter for kommunane, spesielt innan helse- og omsorgstenester.

Prisvekst

Inflasjon påverkar kjøpekrafta og kan auke kostnadene for varer og tenester som kommunane treng.