Frysetørkar reddar øydelagde kyrkjebøker

Statsarkivet i Bergen fekk onsdag ein noko spesiell pakke levert på døra. Ein heil fryseboks med 42 nedfrosne kyrkjebøker.

Bøkene var plassert i ein safe, men fekk store vass- og røykskadar då kyrkjekontoret i Sogndal vart totalskadd i brann i desember i fjor.

No skal ekspertane i Bergen freiste å berge dei fleire hundre år gamle bøkene som inneheld alt frå dåp til gravferder, slektsforhold og andre opplysningar frå soknet.

• 45 år kyrkjehistorie kan vera tapt

Skal redde våte bøker

– Vi har vore i kontakt med Bergen byarkiv som har ein frysetørkar vi kan nytte. Det er ein maskin som skaper eit vakuum og som kan redde våte bøker, seier arkivar Marianne Herfindal Johannessen ved Statsarkivet.

I maskina blir bøkene aldri tint. Det er ein form for vakuum som sprenger ut og tørkar dei frosne vasskrystallane.

– Difor er dei våte bøkene blitt lagt til frys med vilje, forklarar Johannessen.

Når prosessen med frysetørkaren er ferdig, er bøkene tørre og det går fint å bla i dei.

– Men vi har berre opna ei bok endå, så vi veit eigentleg ikkje korleis tilstanden på dei andre er, seier Johannessen.

– Hell i uhell

Safen som oppbevarte bøkene var dekka med vatn, men ikkje heile var tildekt. Difor er det forskjell på kor våte bøkene har blitt.

– Eg er veldig optimistisk. Heldigvis skjedde dette når det var kaldt og ikkje om sommaren. Det tok over ei veke før den våte safen vart opna, så om dette skjedde om sommaren så kunne vi risikert at dei vart mygla eller kom sopp.

– I staden vart bøkene frosne og har ikkje est ut. Så her har det vore hell i uhellet, seier arkivaren.

Viktig historie

– Det er veldig mykje historie. Spesielt dato og namn har mykje å sei for familiar når ein skal sjå tilbake i tid. Det kan fortelje noko om livet folk levde før, seier kyrkjeverge i Sogndal, Jorunn Merete Haukås-Eide.

Også fungerande kyrkjeverge i Førde, Jenny Ødven Snildal håpar ein reddar mest mogleg informasjon som er viktig å ta vare på.

– I gamle dagar var kyrkjeboka viktig. Det vart ført opplysningar om karakterar og vaksinasjonar, spesielle ting som gjaldt den enkelte, seier Snildal.