Meiner bilistar fort legg til seg uvanar når køyrelæraren blir borte

Alle som køyrer på vegen har lært kva som er rett og feil i trafikken. Men viss vi ikkje oppfattar reglane som «nyttige» er vi raske til å finne eigne løysingar.

– Ein startar ofte med å justere litt på det ein lærte på køyreskulen og tek fleire snarvegar, seier Dagfinn Moe, trafikkåtferdsforskar ved Sintef.

Når ein kjem inn i ein kvardag der ein bruker bil kvar dag, finn ein gjerne sin eigen køyrestil.

– Då må ein håpe at den stilen ikkje avvik for mykje frå det som er trygt, seier han.

NRK testa nyleg tre vilkårlege personar i ulike aldersgrupper på om dei hadde bestått ei oppkøyring etter fleire år i trafikken.

Verken den yngste eller den eldste føraren klarte å bestå oppkøyringa NRK hadde arrangert for dei.

Pål (59) følgde det han meinte var hans «flyt» i trafikken. Då fartsgrensene var låge, gløymde han seg stadig bort og hamna over grensa.

Men sjølv Thea (23), som berre hadde køyrt bil i tre år, hadde utvikla fleire uvanar på den tida.

– Vi veit at vanar blir danna gjennom at du gjer ting du opplever som nyttig. Det gjer at du glir inn i eit køyremønster du meiner fungerer sjølv, seier Moe, og legg til:

– Då kan du få problem med samhandling med andre i trafikken, og det blir ein større risiko.

Ministeren meiner Norge har køyreopplæring i verdsklasse

Norge har i fleire år vore landet med færrast dødsfall i trafikken i forhold til talet på innbyggjarar.

– Vi har kanskje den beste trafikkopplæringa i verda. Det er eit veldig godt utgangspunkt, men kunnskap må også haldast ved like, seier samferdselsminister Jon-Ivar Nygård (Ap).

Dødsfall i trafikken har gått jamt nedover i mange år, men i år har det snudd.

Ved utgangen av august i år hadde det døydd 80 personar i trafikken i Norge. Like mange som i heile 2021.

– Det er tidleg å seie kva som er årsaka til auken, men det vi veit er at det ofte har med førarfeil å gjere. Det skal også seiast at fjorårstala var eksepsjonelt låge, seier Nygård.

Det er sett i verk fleire tiltak for å komme nærare målet om at ingen skal døy i trafikken. Fartsgrenser har blitt justert ned på fleire strekningar, og det er sett i gang informasjonskampanjar.

Men endringar i køyreopplæringa, eller obligatorisk oppfølging av køyreeigenskapar er ikkje noko som blir vurdert.

– Vi har alle eit stort personleg ansvar for å søke ny kunnskap viss vi kjenner vi er for usikre til å vere sjåførar, men vi har ingen planar om å foreslå ei obligatorisk oppfølging, seier han.

UP: – Handlar meir om haldning enn kunnskap

Knut Smedsrud er sjefen for Utrykkingspolitiet (UP). Han trur ikkje det er mangel på kunnskap om trafikkreglane som er hovudgrunnen til at det skjer dødsulykker.

– Det er viktig å ha i grunn, men det viktigaste er at ein bruker kunnskapen. Ikkje køyr ruspåverka, ikkje bruk mobil, følg fartsgrensene. Dette er ting alle veit. Ein må berre velje å etterleve det.

Ifølgje Smedsrud er det «for høg fart» som er ei av dei største årsakene bak 35 prosent av dagens dødsulykker.

– Vi veit at under 70 prosent av bilistar følger fartsgrensene. Så dette handlar meir om haldning enn kunnskap.