Grovare språkbruk i barneskulen: – Det er jo ikkje greitt

Rasistiske ytringar.

Nedsettande ord om medelevars seksuelle legning.

Døma er mange.

Språkbruken i norske skular har vorte tøffare, noko som blir stadfesta i rapporten med namn «Gi oss Spilleregler!» frå Redd Barna.

Ikkje overraska

På Vestsiden skule i Porsgrunn er verken barn eller lærarar overraska over funna i rapporten.

Tomine Larsen går sjølv i femte klasse, og høyrer ofte stygge ord. Både i skulegarden og klasserommet.

– Det berre renn ut liksom. Eg trur ikkje ein tenkjer seg så godt om.

Sjølv prøver ho å unngå dei styggaste orda.

– Det er jo ikkje greitt, seier femteklassingen, som meiner at også dei vaksne har ein veg å gå.

– Dei må tenkje meir på kva dei seier framfor barn. Elles blir det jo berre til at vi seier dei same orda vidare.

Medeleven Andreas Lunde Herum går i klassen eit trinn høgare opp, og opplever at stygg ordbruk er heilt vanleg.

– «Neger», til dømes. Det er dumt, for då diskriminerer ein jo andre samtidig, poengterer han.

Seksuell trakassering

Redd Barna gjennomførte sjølve undersøkinga blant 3.-, 5.- og 7.-klassingar før pandemien slo inn. Mellom anna for å høyre korleis elevane sjølv opplever at språkbruk påverkar klassemiljøet og kvardagen i skulegarden.

Rapporten konkluderer mellom anna med at elevar frå femteklasse og oppover har vorte grovare i målet enn før.

Anne Elin Kleva har leidd arbeidet med undersøkinga, og erfarer at det ikkje er dei meir tradisjonelle banneordene som dominerer.

Mykje handlar om seksuell trakassering, fortel ho.

– Homse, lesbisk og gay. Det er mykje som handlar om kjønnsidentitet og seksuell orientering. Dei bruker òg ord som kuk, din jævla bitch eller hore. I tillegg er det mykje rasisme, seier Kleva.

I undersøkinga som vart publisert i fjor, kjem det fram at det er fleire som må ta sin del av «skulda» for den negative utviklinga.

Redd Barna og organisasjonen Barnevakten samarbeider no for å gi råd til foreldre, lærarar og andre vaksne om korleis dei kan påverke språkbruket til barn og unge meir positivt.

For tida arrangerer dei òg webinarer om temaet.

– Det barna sjølv seier, er at dei i stor grad blir påverka av medelevar, eldre elevar og eldre søsken. Men òg korleis foreldra snakkar og det foreldra reagerer på, seier ho.

Blir påverka av sosiale medium

Undersøkinga viser i tillegg ei klar kopling mellom grov språkbruk og bruk av sosiale medium, YouTube og spel på mellomtrinnet.

– Ofte handlar kommentarane om utsjånad eller kropp. Der trur vi at vi har ei kopling til brikka av sosiale medium og kommentarfelt. At det blir meir vanleg å kommentere og seie stygge ting til kvarandre på meldingar, seier Kleva.

Det er eit tema sjuandeklassingen Benjamin Berntz Silson kjenner igjen. Han har eigen mobiltelefon og Snapchat-konto.

– Det kan til dømes vere at nokon skriv at du er ei hore, men under skjult namn. Det er jo ikkje greitt, meiner han.

Rektor Tone Smemo Stølen synest utviklinga er urovekkjande.

– Orda er grovare og meir sjikanerande. Det kan jo vere alvorleg. Dei kan krenkje andre barn, seier ho.

Om elevane alltid forstår kva orda betyr, er ho meir usikker på.

– Mange av orda har dei berre høyrt, men det er nok ikkje alltid dei veit kva det betyr. Likevel gjentek dei det og bruker det i skulegarden.

– Kva gjer skulen for å snu dette?

– Vi snakkar om det og reagerer når vi høyrer det, men vi klarer det ikkje åleine. Vi er avhengige av å gjere dette saman med foreldra, understrekar rektoren.

Anne Elin Kleva meiner mykje kan gjerast i klasserommet, i tillegg til ansvaret til foreldra for å følgje med.

I klassar med høgt fokus på språkbruk, ser ein nemleg rask forbetring, fortel Redd Barnas representant.

– Vi såg ein stor forskjell i klassane med lærarar som tok opp det som vart sagt.

Sjetteklassingen Andreas Lunde Herum er samd.

– Det hjelper å høyre det frå nokon du stoler på.