– Det er ein fotoskatt me har fått tak i. Det er sjeldan me ser så tidlege fargefotografi, seier Ellen C. Scheen ved Riksarkivet.
Arkivet fekk samlinga av Thomas Neumann si dotter, og bileta syner motiv frå både Tyskland og Norge.
– Dei gir liv til ein periode me fyrst og fremst kjenner i svart/kvitt, seier Scheen.
Torsdag blir fotografia frå fargefilmen sin barndom, frå våren 1937 og framover, å sjå i foajeen til Riksarkivet ved Sognsvann i Oslo.
- LES OGSÅ:
Propagandaleiar
Thomas Neumann (1901-1978) utdanna seg til elektroingeniør i Dresden og jobba i Berlin fram til 1933.
Då han kom heim til Norge vart han medlem av Nasjonal Samling og ein av støttespelarane til Johan B. Hjort, som var leiar av «Hirden» frå 1935.
Neumann var også propagandaleiar for Oslo og Akershus.
– Thomas Neumann høyrte til eit miljø i NS som kom i konflikt med det tungt borgarlege «offiser- og forretningsmiljøet» som styrte NS. Neumann kom tilbake til Norge som ein inspirert og omvendt nazist, som kom i opposisjon til leiarskapen til Quisling, fortel historikar Lars Borgersrud.
– I 1936 var det mykje uro i partiet. Det enda med at Hjort erklærte at han ikkje var medlem lenger, men i røynda vart han ekskludert, og Neumann følgde Hjort ut av partiet i 1937, seier Borgersrud.
- LES OGSÅ:
Fange på Grini
I oktober 1944 vart Neumann arrestert for «illegal verksemd» og sat på Grini til slutten av krigen.
– Han vart arrestert i ei «avissak», noko meir veit me ikkje. Det er rimeleg å tru at Neumann og andre med han bevega seg vekk frå sitt gamle verdsbilete. Krigen kan nok ha overbevist dei, seier Borgersrud.
I 1940 vart han tilsett i NRK, som avdelingsingeniør og seinare sjefsingeniør.
I 1950- og 60-åra hadde han ansvaret for bygginga av ei rekkje radio- og fjernsynssendarar over heile landet, og vart rekna som ein dyktig fagmann.
- LES OGSÅ:
(Saka held fram under biletet)
Fortalte lite om historia
Riksarkivet kan takke Thomas Neumann si dotter, Tonny Neumann, for det sensasjonelle materialet dei har fått tak i.
Men til og med ho veit lite om kva som skjedde med faren hennar før ho vart fødd.
– Far var 50 år då eg vart fødd, så han hadde eit halvt liv bak seg. Han fortalde lite frå den perioden av livet sitt, seier Tonny Neumann.
– Han var student i Tyskland og vart påverka av ideologien til Hitler. Men under krigen gjekk han over til motstandsrørsla. Eg høyrde lite om dette i oppveksten, eg trur far var redd for korleis det kunne påverke meg, seier ho.
- LES OGSÅ:
Redda livet med tyskkunnskap
– Eg har fått høyre frå mor mi at det var tyskkunnskapane som redda far på Grini. Tyskarane kunne bruke han som tolk og dermed vart han ikkje sendt til Tyskland, seier Neumann.
Under ein flyttesjau i 2007 kom Tonny over dokumenta og bileta, og ho fann ut at dette måtte vere noko Riksarkivet var interessert i.
– Eg skulle gjerne ha visst meir. Det er veldig hyggjeleg at det har blitt ei utstilling. Det er spanande å ta del i historia til far som eg ikkje veit så mykje om, seier ho.
- LES OGSÅ:
(Saka held fram under biletet)
Mellomkrigstida i fargar
Gjennom utstillinga får Tonny og andre med ho sjå verda gjennom Thomas Neumann si linse.
Våren 1937 reiste han til Berlin og fekk tak i ein fototeknisk nyvinning, ein filmtype kalla Agfa Color Neu.
Med sitt Leica-kamera gjekk han ut i gatene og fotograferte.
Bileta frå Berlin viser ein festkledd by som ventar på Hitler i høve 1. mai og 700-årsjubileet til Berlin. Men det er også kvardagsbilete frå gatehjørne og folkeliv.
Neumann tok filmen med tilbake til Norge, der han foreviga private minne frå sommaren 1937.
– Frå vaiande hakekorsflagg og maistong i Berlin til seglbåtar og skiturar i Noreg; me får eit unikt fargelagt bilete av mellomkrigstida, seier Bård Alsvik, leiar av Riksarkivet sin formidlingsseksjon.
Du kan sjå utstillinga i Riksarkivbygningen 31. mai–21. september 2012, og inngangen er gratis.
- LES OGSÅ:
