Store deler av det norske folk hadde lyst til å kaldkvela regissøren av Telenor-reklamen under OL. Når det kjem til stykket aksepterar likevel dei fleste pr-kampanjar og reklame som ein naturleg del av samfunnet. På telefonen, i busskuret, på TV-en, på radioen. Til og med i skulebøker har det begynt å dukka opp.
Dessverre er Grandiosa-pushing midt under tremila berre ein overfladisk variant av eit langt djupare samfunnsproblem. Reklamebransjen sin tankegang er i ferd med å bli modus operandi for nær sagt alle sektorar og nivå i samfunnet. Ifølge bransjen sjølv er Staten landets største kjøpar av kommunikasjonstenester. Aker kommune leiga inn First House for å få E18 lagt der dei ville. Drammen brukte 300.000 kroner på pr-rådgjeving i ei lokal sjukehusstrid, mellom anna for bruk av First House-topp, eks-helseminister og eks-sosialdemokrat Bjarne Håkon Hanssen. Når det står slik til i samfunnet, er alle glimt av innsida i denne industrien viktige.
Skal ein døma etter reaksjonane på sosiale medier tolkar dei fleste bloggposten som administrerende direktør i Geelmuyden.Kiese (GK) Andreas Wabø nylig la ut som eit prakteksempel på sjølvforherligande tompreik. Alle dei tilsette i GK er «unike» menneske, som «inspirerer andre» og «dyrker en vinnerkultur».
Wabø har allereie prøvd å få lufta til å gå ut av saka ved å legga seg flat og nominera seg sjølv til ein pris for framståande tåkeprat. Det held ikkje. Når profesjonelle maktmenneske har gjort noko dumt bør dei ikkje få sleppa unna berre ved å spela ut sjølvironikortet. Dette spektakulært uredigerte innsynet i tenkemåten til toppane i reklamebransjen er verdifullt, fordi det viser oss kor radikalt forskjellig dei ser verda frå folk flest.
Å flytta makt
Heilt komfortable med den viltveksande PR-bransjen er me nemleg enno ikkje i vesle, bondske Norge. Ubehaget auka lenge i takt med at bransjen vaks. Berre mellom 2010 og 2012 auka omsetninga i sektoren med over ein tredjedel, og då har ein ikkje teke med alle som driv med rein reklame.
GK og First House vil truleg protestera vilt mot å bli satt i bås med folk som designar avisannonsar for margarin. Dei litt meir eleverte PR-byråa sitt mantra er at «kommunikasjon er bra». Ingen vil vel vera «mot kommunikasjon». Det er likevel ikkje til å koma utanom at dei alle har same grunntanke; å definera livet som eit bikkjeslagsmål, der alle slåss mot alle i ein evig kamp om begrensa ressursar.
PR-byråa driv sjølvsagt ikkje med rein informasjonsformidling; dei driv med argumentasjon. GK seier sjølve i firmaets slagord at deira jobb er å «flytta makt». Ein flyttar ikkje makt gjennom informasjon. Ein flyttar makt gjennom argumentera og agitera og lobbyera for å få sitt syn gjennom.
Teppebombing av meiningar
Dag og Tid si avslørande sak om E18, Asker kommune og First House viser dette tydeleg. Der blir kommunen råda til å «teppebombe» media med sine argument og «vaksinere» offentlegheita mot motargument. Dette er greit nok hvis kampen står mellom bollar med Stratos-sjokolade eller bollar med Firkløver-sjokolade. Det er ikkje greit hvis det blir ein standard metode for å avgjera store, demokratiske prosessar.
Eg vil ikkje at fundamentale infrastrukturspørsmål for det norske samfunnet skal bli avgjort ut frå kva kommune som brukar mest pengar på PR. Det som gir håp er at politikarane i Asker i lita grad nytta seg av råda dei fekk, og heller la vekt på faktagrunnlaget. «Eg er ikkje imponert over det dei leverte der. Andre fagpersonar har derimot levert vektig materiale, slike som Transportøkonomisk institutt», sa Erling Bergsaker i Asker sitt E18-utval.
FØLG DEBATTEN: NRK Ytring på Facebook.
Storydoing™
Det finst sjølvsagt nok av tilfelle der byråkratar, ingeniørar eller folkevalde treng hjelp for å få ut informasjon til folk og kundar. Og heilt ille kan det vel ikkje vera når GK har opne kundelister og lagar ein kampanje for DNT som får fleire til å gå på tur. Likevel er direktør Wabø sin tankeflyt til dels urovekkande lesing. At dei «setter handling foran holdning» bekreftar vel berre stereotypen om det samvitslause reklamemennesket som med like stor iver går inn for å selga økologiske poteter som arsenikkutblanda babymjølk.
Heilt sentralt i GK sitt indre liv set han «storydoing». Ein storydoer «inspirerer andre til handling ved å være historien. De deltar, lever og blir til selve historien. De er storydoere.»
Sjølve ordet er etter alt å døma eit registrert varemerke som blir hissig promotert av ein tidlegare reklameguru frå USA, altså eit litt pussig konsept å velga som livsfilosofi. Det er kanskje berre i reklamebransjen at det å leva livet sitt blir eit varemerke og ein forretningsstrategi.
Folk flest
Men ikkje alt i liva våre er ein story. Lokalpolitikk er ikkje eit produkt som skal selgast til staten. Bloggposten til leiaren i Geelmyden.Kiese viser kvifor det er viktig å halda den rare tankeverda til PR-bransjen unna liva våre. Der handlar alt om å vinna over motparten og auka omsetninga. Dei går rundt heile dagen og tenkjer på korleis ei historie eller eit produkt kan byggast opp, presenterast og selgast.
Det gjer ikkje folk flest. Dei gjer i staden nettopp det GK-sjefen snakkar om. Dei lever sine liv, gjer sin jobb, og følger sine lettvinte innfall og tunge overbevisingar dit det måtte føra dei til eikvar tid. Dei gjer alt dette heilt utan ein kommunikasjonsstrategi, heilt utan ein mediaprofil. Det hender til og med at dei gjer ting heilt utan ein baktanke.
Eit glimrande eksempel kjem Wabø med sjølv: Han fortel om kantinesjefen deira som «på eget initiativ valgte å pakke inn ostesmørbrødene som ble til overs etter lunsj, gikk ned på gaten og delte dem ut til noen som behøvde litt omsorg i kulden, fremfor å kaste dem. Hun er en storydoer.» Dette er altså eit heilt vilt påfunn i GK si verd. Å gje bort mat som er til overs til dei som er svoltne, er å «tenke dramatisk annerledes».
Det er det sjølvsagt ikkje. Bortsett frå det lett sjokkerande i at kreative, storydoer-folk som GK-gjengen et noko så prosaisk som ostesmørbrød til lunsj, er ikkje denne historia noko oppsiktsvekkande. Den er berre trist. Den er trist fordi ein i GK si verd altså ser på ganske normal medmenneskelighet som noko «dramatisk annerledes».
Det synest iallfall eg er ganske crazy.
