Strid om det skal vere strengare reglar for å gå i fjellet

Etter det Røde Kors karakteriserer som «den mest dramatiske påskeinngangen på fleire år», har det vore tilløp til hissig ordskifte om ansvar og risiko i fjellet.

I eit innlegg i Nordlys skriv Nikolai Schirmer (frå NRK-serien «Eksponert») at overlege Mads Gilbert «står i vegen for ein konstruktiv diskusjon om korleis forhindre at utanlandske skituristar hamnar i snøskred».

Bakgrunnen er at langvegsfarande – som har investert mykje i turen og har eit avgrensa tidsvindauge til rådvelde – er overrepresentert i ulykkesstatistikken.

Gilbert er klar på at han ikkje ynskjer eit forbod, medan andre ynskjer å gå «hardare» til verks og forby ferdsel i utvalde fjellområde på særleg skredutsette dagar.

Argumentet er at eit forbod sender eit tydelegare signal til skituristane, og avlastar dei frå å måtte gjere eigne, vanskelege vurderingar.

Men ein ringerunde til norske ski- og hjelpeorganisasjonar viser at tanken om eit ferdselsforbod sit svært langt inne.

– Eit forbod er eit brot på norsk tradisjon, seier Marino Ask, tidlegare turlagsleiar i Sogn og Fjordane.

– Allemannsretten er heilag

Fleire av dei NRK snakkar med påkallar allemannsretten som eit nasjonalt adelsmerke og eit «heilagt prinsipp» som aldri må vike.

– Vi har tenkt at ferdselsforbod kan vere effektivt viss det er mogleg å innføre svært lokalt og i ein svært avgrensa periode. Men det vil vere veldig vanskeleg å handheve, seier Rune Verpe Engeset, som er leiar for snøskredvarslinga i Noreg.

Han viser til ei rekkje praktiske problem ved eit ferdselsforbod:

• Korleis skal det avgrensast geografisk?
• Når skal det avsluttast?
• Korleis skal det handhevast?
• Kva med partia i fjellet som ikkje er skredterreng?
• Er den moglege preventive effekten stor nok til å vege opp verdien av fridom og tilgang til naturen?

Han konkluderer med at det «antakeleg er meir å hente på andre og mindre inngripande tiltak».

I diskusjonen knytt til basehopping har Justisdepartementet slått fast at det er frivillig å utsetje seg for risiko i norsk natur, og at redningsaksjonar er gratis.

President i Noregs klatreforbund, Stein Tronstad, gjer eit poeng av at det rundt rekna er ti gonger så mange som druknar i Noreg, utan at nokon diskuterer «ferdselsforbod» på sjøen av den grunn.

– Allemannsretten er ikkje berre heilag, han er innvoven i heile måten å leve på i fjell-Noreg. Folk bur blant og bruker fjella. Derfor vil verken ferdselsforbod, sertifikatkrav, visumkrav eller moralisme fungere.

– Det som fungerer, er informasjon, informasjon og informasjon, seier han.

Han viser til at talet på omkomne i skred i Noreg har lege stabilt sidan 1980-talet, på same tid som «trafikken» er tidobla.

– Ulykkeshyppigheita har altså gått dramatisk ned. Folk er medvitne, dei kjenner til skredvarsla, og det store fleirtalet – både norske og utanlandske turistar – tek omsyn til faren og tryggingsreglane.

– Svekkjer tilliten til regulerande styresmakter

Skredforskar ved UiT, Audun Hetland er kategorisk motstandar av eit forbod og seier at nøkkelen er å møte dei tilreisande med «god informasjon, kompetanse og rettleiing».

– Det er vanskeleg å sjå for seg korleis eit eventuelt forbod skulle handhevast og det opnar for mange vanskelege grensedragningar mellom når du er i og utanfor det som er forbode område.

Han legg til:

– Skredfare endrar seg også med forhold, slik at det som var ein farleg tur ein dag kan vere ein relativt trygg tur dagen etterpå. Det ville i så fall gitt oss ei forbodssone som er flytande, alternativt at du vil ha eit forbod som ikkje treffer. Begge delar svekkjer tilliten til regulerande styresmakter.

Generalsekretær i Norsk Folkehjelp, Henriette Killi Westhrin, seier til NRK at dei «ønskjer ein brei debatt om førebyggjande tiltak mot alvorlege snøskredulykker velkommen».

Innanfor denne ramma har ho to mål:

• Ingen skal døy i snøskred i Noreg
• Allemannsretten må vernast

– Vi er opptekne av å tryggje liv og helse, og må på same tid verne om at folk skal kunne ferdast fritt i norsk natur, seier ho.