Magiske Nord-Makedonia: Det «fattige» landet med vin og honning

Eg står på den gamle steinbrua i sentrum av hovudstaden Skopje. Under oss renn elva Vardar.

Brua er bygd på eit romersk fundament som har overlevd jordskjelv i år 518, 1535 og 1963.

Brua har også overlevd mang eit politisk jordskjelv der den ligg i det som blir kalla det store vegkrysset mellom Europa og Midt-Austen. Ein arnestad for filosofar, profetar og generalar.

Eg har med meg filmfotografen Fejmi Daut.

Vi skal til gamlebyen for å redigere ein reportasje om den nord-makedonske vinproduksjonen.

• SJÅ: Dagsrevyreportasjen om krisa i den makedonske vinindustrien

Men som alltid når ein besøker Nord-Makedonia er det lett å fortape seg i det historiske suset frå elva Vardar der den sildrar ned mot Thessaloniki og Middelhavet.

Den amerikanske journalisten Robert Kaplan skreiv følgande i 1994:

– Det var her slaven Spartakus gjorde opprør, og det var her Aleksander den store skulle erobre verda. Det er ein rasande smeltedigel. Her utløyste etnisk hat Osmannarrikets fall, og danna grunnlag for konfliktane i det 20. hundreår, skriv Kaplan.

• LES: Difor tok det Hellas og Makedonia 27 år å bli samde om eit namn

1800-talets nasjonsbygging var nok utvilsamt sprengstoff i denne multietniske mosaikken, men filmfotograf Fejmi Daut dreg meg ned på jorda igjen. Han er etnisk tyrkar, med albansk kone og slaviske kollegaer og vener.

Han minner meg på at politikk er ei flyktig greie. Det er det tidlause livet – og naturen som gjev oss menneska meining.

Honninglandet Nord-Makedonia

Fejmi tilhøyrer ein gjeng filmskaparar som har hatt ein eventyrleg suksess i år med filmen «Honninglandet».

• SJÅ I NRKS NETTSPELAR: Honninglandet

Filmen fekk to Oscar-nominasjonar, ein som beste internasjonale film, og ein som beste dokumentarfilm. Det var første gang i Oscar-historia at ein dokumentarfilm har blitt nominert som beste internasjonale spelefilm.

Filmen handlar om ei kvinne frå ein aude fjellandsby som røkter bier på gamlemåten. Hatidže Muratova bur i ei lita stove utan straum og vatn saman med mor si.

Slektningane har for lengst reist til storbyen i håp om å finne eit betre liv. Men for Hatidže finst det ikkje større lukke enn å passe biene sine. Sjølv om ho i svake stunder vedgår ho kunne tenkje seg ein mann.

Ho er varsam når ho forsyner seg av honningen. Halvparten er til meg og halvparten til biene, seier Hatidže medan ho smiler til kamera.

Passiar i basaren

Eg og Fejmi finn oss eit kafebord i den gamle basaren i Skopje. Her held det tyrkiske framleis stand. Menn med kalottar spelar backgammon og drikk te av timeglasforma krus.

Vi set oss ned på eit kafebord. Eg spør han kvifor lage ein film om birøkting?

Fejmi fortel at dei lenge har samarbeida med Det sveitsiske Direktoratet for utviklingssamarbeid.

Dei ynskte seg ein liten snutt om økologisk birøkting. På den tida var det mykje skriverier i media om at biene var i ferd med å forsvinne utan at nokon skjønte kvifor.

På slump kom dei over Hatidže Muratova som var ein av dei siste i Europa som driv med villbier.

– Ho har honning som ikkje kan samanlikne seg med noko. Heilt ærleg er vi alle blitt skeptiske til vanleg honning og kva slags juks det kan vere, fortel Fejmi.

Det som skulle bli ein kort informasjonsfilm utvikla seg raskt til å bli eit større filmdrama.

Det tok heilt av då ein ny familie kom til landsbyen. Og det var då filmskaparane skjønte dei hadde funne ei sår og tankevekkjande konflikt mellom to verdisyn.

Den nye familien ynskjer å lære birøktarkunsten av Hatidže, men dei respekterer ikkje naturen på same måte.

Eg skal ikkje røpe meir av handlinga for dei som ikkje har sett filmen. Men slutten er hjarteskjerande, og hadde vore vel verdt ein Oscar.

For dette handlar om dei heilt grunnleggande verdiane i livet. Berekraftig matproduksjon, familie og lokalsamfunn. Og den hevar ein stor peikefinger mot korleis vi moderne menneske behandlar naturressursane våre.

Hollywood kallar

Det vart ingen Oscar, men Fejmi fortel at heile filmteamet og hovudpersonen Hatidže fekk invitasjon til Hollywood.

– Tenk på det, for ho var det ei kinareise å gå på butikken, no skulle ho til Los Angeles!

Alle filmstjernene ville møte Hatidže, fortel Fejmi. «Joker» regissør Todd Phillips, som kanskje var den mest ettertrakta stjerna på Oscar-banketten, hang på oss som ein klegg. Han hadde forelska seg i Hatidže og filmen vår, fortel Fejmi og ler.

Fejmi har sjølv blitt ettertrakta i filmbransjen. Ein kinesisk regissør henta han til Wuhan for å dokumentere koronakrisa i vår. Med kamera pakka inn i plastfolie dokumenterte han kampen mellom liv og død på kinesiske intensivavdelingar.

På veg inn i studio

Vi har drukke opp teen og kome fram til TV-studioet der vi skal redigere ferdig vinreportasjen.

Vi pressa oss inn i ein liten heis og skranglar oss opp til 12 etasje.

Inst i dei nedslitne lokala til tv-selskapet Alsat, møter eg redigerar Kosta Anastasov. Han hjelpte til med å klippe ned og strukturere råstoffet til Honninglandet. Vi snakkar om 400 timar med video som skulle bli til 87 minutt gripande drama.

Kosta røyker nervøst medan vi redigerer, for eg har fortalt han at vi lagar reportasje til den største og viktigaste nyheitssendinga i Noreg, Dagsrevyen.

Det er ingen stjernenykker å spore der i garden.

Etterpå nyt vi ein tyrkisk kaffi i basaren. Eg spør dei to kva som blir neste prosjekt. Det blir meir natur får eg vite. Dei fortel om homofile skjelpadder på ei aude øy i innsjøen Prespa.

Eg byrjar le, men tek meg i det. Det var sikkert mange som lo da dei byrja filme ei landsens kvinne og biene hennar og.