Ingrid vil bli bonde: Utfordrar politikarane på Byscenen i Trondheim

– Det er veldig viktig for meg at me har matproduksjon i heile landet og det vil eg vere med på å bidra til.

Det seier 25 år gamle Ingrid Værdal. Ho har to bachelorgrader, eit fagbrev og snart ei mastergrad innan landbruk og vil jobbe som bonde.

– Eg har lyst til å bli bonde fordi eg vil vere med på å produsere mat på dei norske premissane for matproduksjon.

Men det meiner 25-åringen betyr ei usikker framtid.

– Det er alt for kortsiktig kva ordningar og regelverk som kjem til å gjelde i framtida, forklarar 25-åringen.

Difor vil ho utfordre politikarane på nettopp dette, direkte på NRK1 i kveld.

– Ungdommen må satse på næringa

Under debatten på Byscenen i Trondheim er alle politikarane einige om at norsk matproduksjon er viktig.

– Skal me ha norsk matproduksjon i framtida, treng me at ungdommen vil satse på næringa. Heldigvis begynner me å merke resultat av satsinga som Sp har stått i spissen for.

Det svarar Bjørn Arild Gram frå Senterpartiet.

– Det er bra, det har vi jobba for, men vi er jo ikkje i mål. Vi må sørge for at inntektsjamstillinga mellom jordbruket og andre yrkesgrupper blir reell.

Politikarane er likevel ikkje einige om korleis ein skal sikre næringa eller kva ordningar og regelverk som skal gjelde for bøndene i framtida.

Lill Harriet Sandaune i Framstegspartiet seier dei vil fjerne politiske reguleringar i jordbruket.

I sitt alternative statsbudsjett for 2025 reduserte Frp direkte tilskot til bøndene.

– Me vil jo erstatte dei politiske reguleringane og avgrensingane med næringsfridom for bøndene. Me vil ha meir produksjon av mat og næringsfridom, ikkje mindre, seier Sandaune i Frp.

Lars Haltbrekken frå Sosialistisk Venstreparti seier dei vil sikre gode velferdsordningar til bøndene.

– Me må løfte inntektene til bonden. Og er nøydd til å sørge for gode velferdsordningar, sånn at det kan vere bønder med helsa i behald, seier Haltbrekken.

Ingrid Værdal seier ho framleis vil bli bonde, sjølv om ho ikkje er fornøgd med svara frå politikarane.

– Ein blir jo veldig betenkt når ein høyrer at dei vil fjerne tollordningane me har i dag. Fjerne investeringsstøtte og tilskot og generelt drive ein politikk som gjer at distrikts-Noreg kjem dårleg ut.

Betyr å ta opp milliongjeld

Det er ikkje berre Ingrid Værdal i Trøndelag som vil bli bonde og bidra til norsk matberedskap.

Det vil også 25 år gamle Josefine Bakke.

– Eg har både lyst, kompetanse og arbeidsvilje, men eg må vite at nokon trur på meg og at dette er økonomisk berekraftig. Ikkje berre i dag, men også om 10, 20 og 30 år.

Ho er i ferd med å ta over familiegarden heime i Halden. På garden driv dei med korn og gris.

Førebels har ho tatt over svineproduksjonen.

Den dagen ho tar over heile garden betyr det også å ta opp ei milliongjeld.

Josefine meiner tryggleik blir viktig for at enno fleire skal velje bondeyrket.

– Det kostar å ta over eller kjøpe ein gard. Då treng me trygge, økonomiske rammer. Me kan ikkje gå rundt og vere redde for eit regjeringsskifte som plutseleg endrar rammevilkåra våre. Milliongjelda me sit med, forsvinn ikkje over natta.

Meiner norsk matberedskap er trua

I 2024 var det om lag 36.790 aktive gardsbruk her i Noreg. Men det blir stadig færre, viser tal frå Statistisk sentralbyrå.

Dei meiner at heile verdikjeda frå jord til bord slit.

– Medlemsbedriftene våre, som er mesteparten av norsk matindustri, fortel at det er vanskeleg å få tak i kvalifisert arbeidskraft, seier Petter Haas Brubakk, administrerande direktør i NHO Mat og Drikke.

Han representerer bedrifter i den norske

Trass i at delen bønder under 40 år skal ha auka dei siste åra, slit yrket med rekrutteringa ifølge NHO.

Han kallar det eit generasjonsskifte. Varsellampane har allereie lyst ei stund.

– Unge arbeidstakarar med matfagutdanning er også i denne delen av matproduksjonen ein stor mangel, og situasjonen begynner å bli kritisk – eit generasjonsskifte nærmar seg, men det er altfor få unge til å ta over etter dei som går av med pensjon, seier Brubakk.

Han meiner det viktigaste politikarane kan gjere nå er å skape tryggleik i ei usikker verd.

– Å skape stabilitet her heime er kanskje noko av det viktigaste politikarane våre kan gjere når dei urformer rammevilkåra. Utan investeringar vil industri og jordbruk forvitre. Det igjen vil true matberedskapen vår.