Aldersgrense hindrar eldre flyktningar som vil ut i jobb

Sidan krigen braut ut i 2022 og til og med mars i år har 5924 ukrainarar som er eldre enn 55 år søkt om kollektivt vern i Noreg, følgje UDI.

Mange har høg utdanning, god helse og vil raskast mogleg ut i jobb, men dei har ikkje same rett til opplæring som dei unge.

Ei som reagerer er Galyna Globa i Stavanger.

Den 62 år gamle symjelæraren har undervist lærarstudentar ved universitetet i byen Slovensk i Donbas-regionen.

Då krigen braut ut, flykta ho til Noreg, der dottera budde frå før.

– For første gong i livet sit mor mi på rekninga til staten utan å gjere noko. Ho har mykje krefter, kunnskap og erfaring og ønskjer å bidra. No kjenner ho på skuld, seier dottera Anna Kilmartin.

Ho omset det mora seier til NRK.

– Vi har kontakta kommune, sjukehus, symjeklubbar. Kan ho hjelpe ukrainske barn? Er det ukrainske soldatar her som treng rehabilitering?

Så langt har dei ikkje fått napp.

– Det hadde vore nyttig med ein kva som helst arbeidspraksis. Eg treng ikkje lønn nødvendigvis. Som norsklæraren seier – vi må ut og praktisere. Snakke med folk, seier Galyna.

Får ikkje intro-program

62-åringen får norskundervisning tre dagar i veka.

Men det tek tid å lære eit nytt språk, og det blir ikkje lettare med alderen.

– Problemet er at eg ikkje kjem inn på introprogrammet, der eg kan få praksisplass, seier Galyna.

Programmet blei innført i 2004.

Deltakarane får mellom anna opplæring i norsk og samfunnsfag og hjelp til å komme i arbeid og utdanning. Dei som har kompetanse det er bruk for, kan få praksis med språkopplæring på ein arbeidsplass.

Men berre dei mellom 18 og 55 år har automatisk rett til å delta.

– Fleire reagerer på aldersgrensa. Noreg har pensjonsalder på 67 år. Då bør også introprogrammet gjelde like lenge, seier leiar i Ukrainsk foreining i Rogaland, Olena Hebler.

Aldersdiskriminering, meiner Raudt

Også Raudt reagerer på aldersgrensa.

Sidan januar 2022 og fram til mars i år har totalt 6233 personar over 55 år søkt om vern i Noreg.

– Vi vil at folk skal jobbe i Noreg, og då må vi hjelpe dei til det. Dette verkar som ein hovudlaus regel, seier Mímir Kristjánsson frå Raudt, som sit arbeids- og sosialkomiteen på Stortinget.

Eit utval har foreslått å heve pensjonsalderen i Noreg. Også aldersgrensa i introprogrammet bør hevast, meiner han.

– Det er aldersdiskriminering når ein ikkje vil hjelpe folk over 55. I det moderne arbeidslivet er det jo forventa no av mange at ein skal jobbe til ein er 70, seier Kristjánsson.

Handlar om kapasitet

Men ifølgje regjeringa er det ikkje aktuelt å endre aldersgrensa.

– Grunnen til at den øvre grensa er sett til 55 år er kapasitetsutfordringar i kommunane, men dei har høve til å tilby kurset. Det ligg også ei plikt i introprogrammet, og for nokon som er over 55 kan det vere krevjande å delta, seier statssekretær i Arbeids- og inkluderingsdepartementet, Samra Akhtar (Ap).

Stavanger kommune har meir enn 1150 flyktningar under oppfølging. Av dei er om lag 500 med i introprogrammet.

– Vi har ingen praksis med å gjere unntak. Volumet er veldig stort, og det er også eit politisk spørsmål, seier Tor Arne Hartvigsen, verksemdsleiar i flyktningtenesta i Stavanger.

At det vil koste å utvide tilbodet er ikkje eit godt argument, meiner Kristjánsson.

– Det blir å snu det på hovudet. Er du 55 år, har du tolv år igjen i arbeidslivet. Skal velferdsstaten betale stønad for heile perioden i staden for at dei skal bidra og betale skatt, så blir det dyrt.