For eitt år sidan kom skredet dundrande mot huset: – Det var heilt surrealistisk

Like før klokka 04 natt til 8. august 2023 gjekk eit skred nedover lia ved Heggelund i Valdres.

Fleire familiar blei evakuerte i området den natta, blant anna dei fire generasjonane som bur på Heggelund.

– Det var heilt surrealistisk, seier Mette Heggelund Pedersen eitt år etter at skredet gjekk.

Dramatisk natt

Tidlegare den natta hadde det begynt å renne ein del vatn mot inngangspartiet til huset til Mette. I tretida begynte dei å legge ut sandsekker for å styre vatnet unna, og bilane blei køyrde ut av gardsplassen.

– Vi visste at det skulle skje noko. Og like etter kom raset, fortel Markus Lihagen, som er son til Mette. Han stod ute då massane rasa nedover.

Mette ringde 112, og dei gøymde seg på badet, då eit nytt skred kom.

– Ein skjønte det ikkje heilt då ein stod oppi det, kjenslene kom etterpå. Men det var dramatisk, seier Markus.

Mette si mor Marit og mormor Gudveig var i nabohuset. Like etter skredet vekte Marit mor si. Dei måtte komme seg bort.

– Mamma, nå må du forte deg opp. Vi må rømme herfrå, var det Gudveig hugsar at dottera ropte til henne.

Alle dei fire generasjonane kom seg bort frå Heggelund like heile den natta, etter god hjelp av både Markus og naudetatane.

– Ville naturkrefter

Statsforvaltar i Innlandet Knut Storberget var i fjor på besøk i fleire av områda som blei hardt ramma av «Hans», blant anna i Valdres. Dette var besøk som gjorde inntrykk.

– Det var ekstremt ville naturkrefter, seier Storberget.

Han meiner at innsatsen til både frivillige og det offentlege var god under ekstremvêret. Samtidig er han klar på at samfunnet ikkje er godt nok førebudd til slik ekstremvêr, og at ei slik hending er lærdom for tida framover.

– Utfordringsbildet når det gjeld både sivil – og samfunnssikkerheitsmessig beredskap, det er ganske stort. Så vi har alltid forbetringspunkt.

– Kva må vi tenke på framover når det gjeld å lære av det vi opplevde?

– Det er først og fremst å tenke at vi er nøydde for å førebygge i større grad. Vi klarer aldri å reparere oss ut av alle denne typen situasjonar.

Senioringeniør i NVEs skredseksjon, Jaran Wasrud, er også klar på at ulike former for førebygging er viktige for tida framover.

– Det handlar om å ikkje bygge oss inn i flaum- og skredutsette område. Det har kommunane gode verktøy til i arealplanlegging og kva dei tillèt av byggesaker og så vidare.

I tillegg handlar det om å skaffe oversikt over kva som er utsett for flaum og skred av eksisterande busetnader, og sikre den busetnaden, forklarer han.

• LES OGSÅ: 17 personar på Nesbyen er framleis heimlause eitt år etter ekstremvêret «Hans».

– Må forvente det uventa

Borgar Aamaas, klimaforskar ved Cicero, forklarer at akkurat føresetnadene for ekstremvêret «Hans» var litt spesielle. Vêret kom for eksempel austfrå, men pleier normalt å komme frå vest.

– Det var derfor «Hans» fekk så store konsekvensar, seier forskaren.

I tillegg var det rekordvarmt på kontinentet. Jo varmare det er, jo meir fukt kan takast opp i atmosfæren.

– Det var også veldig spesielt at det var store nedbørsmengder over eit så stort område. Det har aldri komme så mykje nedbør i løpet av eitt døgn i Norden nokosinne som under det verste døgnet under «Hans».

Sjå bilde av korleis «Hans» ramma fleire delar av Austlandet.

I framtida kan vi vente meir av både slike nedbørsmengder og etterfølgande skred, meiner han. Allereie er det merkbart meir og hyppigare ekstremnedbør.

Vi vil kanskje ikkje oppleve akkurat ekstremvêr som «Hans», sidan det var fleire slump i tillegg til menneskeskapte klimaendringar som var årsak til vêret, meiner han. Men meir uføreseieleg ekstremvêr må vi førebu oss på.

– Vi må forvente det uventa.

Meir ekstremvêr

Mette Heggelund Pedersen er alt i alt berre glad for at garden er tilbake som han var, og at alle har det bra. Ho er også glad for hjelpa ho fekk frå kommunen til å rydde i etterkant.

Framover er det som står att å få hjelp til å reinske bekken som går i partiet over garden, sidan framtida kan bringe meir ekstremvêr som dette.

– Det er skremmande, seier Mette Heggelund.

– Er de redde for å bu her, i tilfelle det skulle skje igjen?

– Eg trur ikkje det vil bli eit slik veldig skred igjen. Det som var løyst, det har komme. Vi skal vere her.