– Eg er ikkje uroa. Ein byggjer ikkje landet med å spara seg til fant, seier Arnfinn Astad som er ordførar i den mest gjeldstynga kommunen i Noreg: Bjugn i Sør-Trøndelag.
Bjugn er langt ifrå den einaste av dei 430 kommunane i landet med raude tal. Kommunegjelda har nemleg aldri vore høgare enn det den er no, syner ein analyse som Kommunesektorens interesse- og arbeidsgjevarorganisasjon (KS) har gjort.
Økte med titalls milliardar
Den nye gjeldsanalysen frå KS er ikkje nådig. Skal kommunane klara å betala ned låna sine, må dei nytta kraftigare verkemiddel enn ostehøvel på budsjetta sine.
Heilt ferske tal viser at kommunegjelda auka med 38 mrd kroner. Det er ei auke på heile 15 prosent frå året før.
– Det siste året har kommune-gjelda auka kraftig, og den har aldri vore høgare, fortel sjeføkonom Per Richard Johansen i KS.
- LES OGSÅ: Kommunenes gjeld til himmels
Ishall til 80 millionar
Ein ny innandørs ishall til 80 millionar kroner er blant investeringane som har fått Bjugn kommune til hamna på toppen av gjeldslista.
Men ordførar Astad føler ikkje at han er på glattisen. Han seier bygginga av ein vidaregåande skule forklarer mykje av gjeldstyngda. Når fylkeskommunen snart tek over skulen, vil gjelda til Bjugn verta redusert med 175 millionar kroner, ifølgje Astad.
– Då vil me truleg liggja midt på treet på gjeldslista over norske kommunar.
- LES OGSÅ: Skiheis brakte kommunegjeld til topps
– Utgiftene må ned
Dersom kommunane fortset i same tralten som i dag, kjem gjelda til å auka enda meir. Det vil vera å gjera seg sjølve ein bjørneteneste, meiner Johansen.
– Det stiller kommunen i ein veldig vanskeleg situasjon dersom me får dårlege tider for kommuneøkonomien, seier han og viser til høge renter og svak inntekstvekst som sannsynlege konsekvensar.
KS seier dei ikkje kjem til å be regjeringa om meir pengar til kommunane. Dette må kommunane klara sjølve.
Kva må verstingane gjera for å koma seg ut av ein slilk situasjon?
– Dei må gjera noko med det som er mogleg å gjera noko med: utgiftssida. Enten må dei kutta i driftsutgiftene eller i investeringane sine, fortel sjeføkonom Johansen i KS.
Fyresdal kommune i Telemark er den kommunen i landet som har minst gjeld på baken. Her under eit besøk av Kronprins Haakon og kronprinsesse Mette-Marit (arkivfoto).
Foto: Falch, Knut / SCANPIX– Investerer i folkehelse og dugnad
I gjeldsråka Bjugn kommune prellar åtvaringa til KS rett av. Ordføraren har nemleg ingen planar om innføra smalhans-tilstander.
– Me har satsa mykje pengar på kultur og på denne nye ishallen. Det er eit betydeleg lyft som folkehelsa og ikkje minst dugnadsånda vil tena på, seier Ap-politikaren.
Du deler ikkje KS sine bekymringar?
–Jo i den forstand at me alle skal ta vare på det me har og ikkje bruka i utrengsmål. Men skulle me gått etter blårussen sine reknestykke, hadde jernbana i Noreg stoppa i Eidsvoll, seier Astad.