Oljefondet sine investeringar i fossil energi har fått auka politisk interesse gjennom vinteren. Klima- og miljøpolitiske interesser argumenterer for at ein bør selje ut fossil-aksjar for å demme opp for utslepp av klimagassar og vidare global oppvarming. I tillegg høyrer ein stadig oftare at eit sal av fossil-aksjar i oljefondet ville gi betre risiko-spreiing for den norske staten og gjere den norsk økonomien mindre utsett for oljerelaterte sjokk.
Men framleis veit ein for lite om korleis klimapolitiske mål eller rammevilkår for Oljefondet vil påverke verdiutviklinga i investeringane, og kva ei innføring av meir eksplisitte klimaomsyn vil gjere med risikoen i kapitalforvaltninga.
Spreiing av risiko
Ein strammare internasjonal klimapolitikk vil truleg innebere ei auke i kostnadane ved forbruk av fossile brensler og ein reduksjon i prisane til produsentane av dei same råvarene. I så fall vil klimapolitikken kunne ramme etterspurnad og inntening hos produsentar av fossile brensler, med lågare avkastning for denne typen aksjar som resultat.
Samstundes er det grunn til å minne om at all tilgjengeleg informasjon om utsikter for energi- og klimapolitikken allereie er bakt inn i dagens aksjemarknad, slik at det berre er ny og overraskande informasjon som vil ha betyding for framtidig avkastning.
At nedsal av aksjar i fossil energi vil gi betre spreiing av risiko høyrest kanskje opplagt ut. Ein treng ikkje å ha lest mykje finansteori for å ha fått med seg at alle egga ikkje bør leggast i same korga. Om ein har sitt daglege levebrød i daglegvarebransjen, så satsar ein kanskje ikkje pensjonssparinga på Orkla-aksjar. Men sjølv denne problemstillinga er ikkje rett fram når det gjeld Oljefondet sine investeringar i fossil-aksjar.
Lågare oljeprisar tener andre delar av porteføljen
Erfaringane så langt tyder nemleg på at eit eventuelt fall i oljeprisen vil auke avkastninga på resten av aksjeinvesteringane i Oljefondet, etter som olje og gass kjem inn på kostnadssida i dei aller fleste andre næringar enn dei som driv med utvinning og produksjon av desse råvarene.
I tillegg kjem at oljefondsmekanismen for forvaltning av den norske ressursformuen langt på veg er tufta på spreiing av risiko. Gradvis let ein inntektene frå olje- og gassverksemda fylle fondet, slik at breie investeringar i finansmarknaden erstattar den meir konsentrerte realformuen av olje- og gassressursar. Parallelt med denne flyttinga av formue «frå bakken til banken» vil olje- og gassverksemda gradvis få ei mindre viktig rolle i norsk økonomi. I eit langsiktig perspektiv vil dermed risikoen etter kvart bli betre spreidd sjølv utan ei justering av strategi og rammevilkår for Oljefondet.
FØLG DEBATTEN: Ytring på Facebook
Emperi og historie
Empiriske analysar på historiske data gir ikkje overtydande støtte til at aksjeporteføljar utan kol-, olje- og gasselskap har gitt betre avkastning enn porteføljar der slike aksjar er inkludert. Tilsvarande analysar tyder heller ikkje på at miljø- eller klimavenlege verksemder hittil har gitt systematisk høgare avkastning enn aksjemarknaden elles.
Men historiske data gir som kjent informasjon om fortida, og kan ikkje utan vidare brukast for å bygge forventningar om framtida. Spesielt gjeld dette om det er gode grunnar til å tru at framtida vil bli svært annleis enn fortida.
Etter som investeringane i Oljefondet har ei utprega langsiktig innretning, må ein legge det same perspektivet til grunn for vurderingar av avkastning og risiko. Samanhengar basert på data frå dag til dag og månad til månad har dermed avgrensa verdi for investeringsstrategien når ein ser 20–30 år fram i tid. Uvissa rundt langsiktige utviklingstrekk må difor stå høgt på lista når risikoen rundt investeringane skal kartleggast.
Treng kunnskap og ein grundig prosess
Fossile energikjelder er ein ikkje-fornybar ressurs, og kan ikkje utan vidare jamførast med andre typar næringsverksemd. Til dømes er det mykje som tyder på at uttømming og mangel har spelt ei viktig rolle for kostnads- og prisutviklinga i oljenæringa dei siste 10 åra, og at dette representerer eit skift som vil få varig verknad på verksemda i åra som kjem.
Til slutt er det grunn til å rekne med at klimapolitiske ambisjonar vil endre rammevilkåra for fossile energikjelder på varig basis. Om alle slike forhold treng ein meir kunnskap før ein kan trekke gode konklusjonar om strategien og rammevilkåra for Oljefondet.
Dei politiske signala gjennom vinteren inviterer til interessant forsking, analyse og politisk diskusjon. Forslaget frå Regjeringa, KrF og Venstre om eit ekspertutval kan gi ny og viktig innsikt, og gi eit betre grunnlag for avgjerder rundt klimapolitikk i kapitalforvaltninga.
Oljefondet har blitt større enn dei fleste kunne tenke seg, og har vakt internasjonal merksemd for profesjonalitet, openheit og gode resultat. Slike kvalitetar har skapt eit omdømme rundt forvaltinga av norske naturressursar som det er viktig å verne om. Det gjer ein best ved å la tilpassingar og tiltak komme som resultat av ein grundig fakta- og kunnskapsbasert strategiprosess.
