Fredsfurien:

Suttner, Bertha von (1843-1914)

Publisert 14.09.2001 08:44

Då Alfred Nobel stifta fredsprisen, var det mange som meinte at det var etter påverknad frå Bertha von Suttner - baronessa som tok jobb hos han og som sjølv tok i mot fredsprisen i l905.

Fattig baronesse

Bertha von Kinsky vart fødd 9. juni 1843 i paleet Kinsky, eit rokokkoslott i Praha. Faren døydde før dottera vart fødd, 76 år gamal. Mor som berre var 23 år, fekk store problem med økonomien. Bertha var ei intelligent jente som helst heldt seg i biblioteket. Ho vaks seg vakker og fekk mange friarar. Før ho fann sin store kjærleik, var ho trulova fire gonger. Mor var knust av skam, for dottera var blitt 30 år og måtte sjå seg etter arbeid. Det var nederlag for adelsfamilien.

Ulykkeleg kjærleik

Bertha tok seg arbeid som guvernante hjå familien von Suttner i Wien. Her forelska ho seg i yngste sonen, sju år yngre Arthur Gundaccar, ein juridisk student. Då mor hans oppdaga forholdet, vart Bertha oppsagt. Ho var ikkje fin nok for sonen. Men mora ville hjelpa henne til nytt arbeid, og kom ein dag over ein annonse der ein rik og velutdanna herre søkte etter ei språkyndig kvinne i satt alder. Bertha svarte på annonsen og fekk brev underteikna Alfred Nobel.

Telegrammet som endra livet

Bertha von Suttner vart godt motteken av den vidgjetne Alfred Nobel. Dei kom til å trivast ilag, og ein dag spurde han henne om ho var ei fri kvinne. "Nei," svara ho, og fortalde om sin store ulykkelege kjærleik.

Alfred Nobel og Arthur Gundaccar

Nobel rådde henne då å setja ein strek over forholdet. Men då Bertha fekk eit telegram frå Arthur der det stod at han ikkje kunne leva utan henne, reiste ho til han. Sidan var dei ilag. Begge skreiv - han som journalist, ho som forfattar - blant anna boka "Ned med våpna". Dei var busette i Georgia og fekk oppleva krigen mellom Russland og Tyrkia på nært hald, den botnlause smerta ein krig fører med seg. Dei såg døden og åtseldyra på slagmarka.
Boka kom til å bli eit viktig dokument i det internasjonale fredsarbeidet, og venen Alfred Nobel let seg påvirka.
Då Nobels testamente vart kjent i 1897, tok mange det for gitt at Bertha von Suttner skulle få den første fredspris. Ho fekk den først i 1905.

Av Åshild Ulstrup

På livet laus, NRK P2, 23. september 2001