Stalin ville likvidera John Wayne

Av Egil Johan Ree

Josef Stalin var ingen hatar av amerikansk film. Det kan godt tenkjast at han i den vesle private kinoen sin i Kreml kosa seg med gamle western-filmar med John Wayne i hovudrolla. Men etter den andre verdskrigen då John Wayne stod fram som ihuga anti-kommunist, og Stalin på sine eldre dagar var blitt ekstra gretten og mistenksam, fekk han det for seg at den amerikanske filmskodespelaren var så brysam at han burde tas av dage. Dette skriv ein britisk forfattar som nyleg har gitt ut ei bok om John Wayne.

Eldre kinogåarar hugsar sjølvsagt John Wayne, den barske helten i dusinvis av Hollywood-filmar, med revolver i beltet i historier frå det ville Vest eller med meir moderne våpen i filmar med emne frå den siste verdskrigen. Kor stor han var som skodespelar, er ofte blitt diskutert, men at han var ein av dei mest ruvande figurane i amerikansk film under og like etter krigen, er dei fleste samde om.

Det som gjorde han kontroversiell var at han så høgt og tydeleg kunngjorde sine høgre-politiske sympatiar. Han ga klart uttrykk for at han støtta den berykta senatoren Joseph McCarthy som i årevis dreiv klappjakt på kommunistar og andre venstreorienterte i amerikansk samfunnsliv.

Dette skal ha gjort Stalin rasande, og som vanleg hadde den sovjetiske diktatoren løysinga klar: brysame politiske motstandarar skal ryddast av vegen. Stalin ga ordre om likvidasjon av John Wayne.

Det vart gjort fleire forsøk på å ta livet av Wayne, etter det den britiske forfattaren skriv. Første gongen skulle to russiske leigemordarar utgi seg for å vera amerikanske FBI-agentar og drepa Wayne på kontoret hans i Hollywood. Men attentatet vart avslørt og dei to mennene arresterte. To gonger seinare prøvde folk å å ta livet av han, men då var det truleg ytterleggåande amerikanske kommunistar som stod bak. Dei sovjetiske planane om å drepa Wayne vart lagde på hylla då Stalin døydde. Etterfølgjaren, Nikita Khrustsjov, var ein stor beundrar av John Wayne.

I ettertid kan vi undrast over at Stalin rekna ein amerikansk filmskodespelar som så farleg at han burde tas av dage, men det skjedde litt av kvart i den kalde krighens dagar, og nå får vi berre slå fast at vi har fått ein ny liten fotnote i historia om denne epoken.


Les mer om drapsplanene