Stemnemøte med fordommar

Av Sigrun Slapgard

Dette er også historia om eit stemnemøte eg hadde – og med eit heilt anna utfall enn eg hadde venta. Eg skulle møte ein heilt spesiell mann. Ein mann som delvis hadde gått under jorda. - Eg hadde venta lenge og gått gjennom mange mellomledd. Han svarte aldri personleg på alle mine oppringingar. Han sa at han kjente sine fiendar. Altså gjekk han aldri med telefon.

Eg såg verkeleg fram til dette møtet. Eg var grundig forberedt. Alle mine spørsmål var gått igjennom og stokka om på fleire gonger. Eg hadde lagt ein strategisk plan utifrå det som var mitt hovudfokus. Eg hadde nemleg dumpa over eit par fryktelege historier. Og dette var mannen som skulle stå til rette for tenkemåten bak det fryktelege.

Men alt i døropninga der han stod og tok imot – høg og kjekk i skjegget sitt - gløymde eg meg: eg rette fram handa. Og det tok akkurat pinleg lang nok tid til at eg rakk å rødme før eg gjorde som han: svingte handa inn mot hjartet til helsing – og presenterte meg.

Kvinneundertrykking

Ein toneangivande intellektuell skulle han vere i sitt miljø. Han viste meg inn i det som openbart var rommet for å ta imot gjester. Her var fint utskorne møbler, elegante bokhyller med innbundne bøker og klassiske tepper på golvet. Raskt kom dei små svarte koppane med kardemommekaffe på bordet, servert av ei kvinne på raske og lette føter som – typisk nok, tenkte eg, - ikkje var verdig til å bli presentert for meg. Dette skulle vi nok komme tilbake til i spørsmålsrunden!

Mannen var ein del av den hemmelege Hamas-leiarskapen i Ramallah og han interesserte meg fordi mine kjelder hadde fortalt meg at nettopp denne mannen var imot valdelege aksjonar. Men kjeldene mine sa også at han forsvarte kvinneundertrykkande lover, ja til og med overgrep mot kvinner. Altså var det ein mann som skulle stå til rette for eit par plagsamme spørsmål eg hadde på lager.

Som ei slags innleiande finte spurte eg han om det var rett oppfatta at han og Hamas såg på seg sjølv som ei frigjerande kraft for det palestinske folket? Som takk for dette velvillige spørsmålet fekk eg sjølvsagt eit så langt svar at eg ergra meg over å bruke opp batteriet på opptakaren. Men etter ein halvtimes skolering i frigjeringsteologi og det rettferdige i motstandskamp mot okkupasjon fekk eg ein ny sjanse: Kan du da forsvare kvinneundertrykking? sa eg.

Da fekk eg spørsmålet i retur: Forsvarer du ditt samfunns kvinneundertrykking? parerte mannen. Det er eg som spør deg, insisterte eg. Ja, du spør meg og eg skjønar kor du vil, derfor vil eg gjerne at du skal analysere ditt eige samfunn like kritisk som du analyserer mitt, sa han.

Plagsame fakta

Og den skolerte Hamas-mannen gjekk så over til å konfrontere meg med ein god del plagsame fakta frå Statistisk sentralbyrå: Våre skilsmisser, våre sjølvmord og våre einsame gamle, drap på kvinner utført av sjalu ektemenn – at vi ikkje har tid til å ta oss av barna våre fordi vi blir utnytta av eit kapitalistisk system som har lurt kvinnene til å tru at det er frigjerande å jobbe.

Det var ei lang lekse – det slo meg at han kanskje las VG? Det var i alle fall ein skrekkinngytande versjon av den frie verda.

- Du er kanskje marxist også, peip eg da han trekte pusten. Han nikka og sa at Marx var ein god analytikar, men at han personleg sette andelege verdiar høgare.

Da kom eg endeleg fram til mitt hovudanklagepunkt: Og du med dine verdiar forsvarer overgrep mot kvinner - ja, til og med æresdrap?

Det kom eit lite lyn i blikket, men mannen var like roleg og overbærande i stemma:

- Du tar feil viss du trur at gamle klanskikkar er det samme som våre grunnprinsipp i islam. Vi har kanskje ikkje kome særleg langt i å modernisere islamsk lov, men sikkert er det i alle fall at det ikkje finst grunnlag idet heile tatt for å forsvare æresdrap. Det er rett og slett ein forelda skikk.

Ny etikk

Deretter imponerte han meg med ei god analyse av det problematiske i å utfordre den tradisjonelle klanmakta – der også gjerne klanleiaren ville ha det avgjerande ordet i lovspørsmål – utan kanskje å vere skolert til det. Han påstod seg å tilhøre ein ny generasjon skolerte islamistar som ville sikre juridiske og demokratiske rettar for sitt folk. Den korrupte Arafat var sjølv eit bevis på at ein ny etikk trengs, sa han.

- Men treng ein blanda Allah inn i dette? innvendte eg. Skal eg vere ærleg var eg kanskje litt skuffa over at bjella ikkje hang på katten: Mine kjelder, menneskerettsaktivistane, hadde nemleg hevda at Hamas, fundamentalistane, til og med forsvarte æresdrap.

- Koranen gir rettleiing, men kan tolkast på ulike måter. Vi har mange diskusjonar og det er ulike oppfatningar også i Hamas. Her i dei palestinske områda er det jo uaktuelt med eit prestestyre som i Iran – men vi trur på den islamske etikken som eit grunnlag for ei ny palestinsk grunnlov.

Samtalen var nå inne i ei vending som var langt frå planlagt. Eg hadde møtt ein islamist som utfordra mi oppfatning av Hamas. Kanskje hadde eg instinktivt oppført meg slik eg av og til må le over å bli oppfatta her i andedammen - med mi døla-dialekt? Denne mannen stemte kanskje like lite med mi fasttømra oppfatning av fundamentalistar som vestkant-Oslos tankar om – for eksempel - mine traktorkunnskapar?

Traktorkjøring

Som når eg etter eit stemnemøte med ein mann på Majorstua skal gi han skyss heim til ei Oslo 3-adresse og han kommenterer at det merkast godt at eg har kjørt mye traktor… Eg trur det var meint som eit kompliment. Men mine naboar i Skåbu veit godt at det dessverre ikkje er sant. Til traktorkjøring er eg ikkje brukande.

At denne Hamas-mannen eg nå har hemmeleg stemnemøte med er eit resultat av den iranske smittefaren og livsfarleg for alle våre grunnleggande menneskerettar er kanskje ei like lite treffande oppfatning som at eg skulle vere rotfesta bonde med traktor?

- Først og fremst vil vi reformere samfunnet, vi vil at menneska skal kjenne sitt moralske samfunnsansvar – og heilt grunnleggjande for oss er at vi alle har plikt til å ta oss av dei svakaste, dei fattigaste. Men dette er det jo ingen som vil høre, seier mannen.

- Du og dei andre kallar oss berre for fundamentalistar og terroristar - ingen vil snakke med oss. Ikkje du ein gong, seier han til meg, du kjem eigentleg berre hit for å beskylde meg for å ha synspunkt eg ikkje har.

Ja, kanskje det. I mi fasttømra oppfatning av Hamas-mannen skulle han svare for udemokratiske og undertrykkande metoder – han skulle nettopp ikkje vere den som inviterte til diskusjon og dialog, slik han nå faktisk satt der og gjorde. Han står på terroristlista, sjølvsagt - det vil seie den lista som USA har laga. Men skal Norge snakke med slike som han?

Ta diskusjonen

Eg går på ingen måte god for synspunkta verken til ”min mann” eller til Hamas, men eg trur det er bryet verdt å ta diskusjonen med dei. Korleis skal vi elles kunne vente at dei får sansen for våre argument? For dei mest militante i Hamas er det neppe ein bedre triumf enn at ingen frå demokratias høgborgar vil snakke med dei, ikkje ein gong med dei mest moderate og mest intelligente som denne mannen tydelegvis er.

Kanskje er han i ferd med å tape den interne maktkampen i Hamas i mellomtida. Kanskje blir alle i Hamas til slutt slik den påklistra etiketten seier: Terroristar som det er forbode å snakke med.

Nei, våre aller beste venner i Vesten og i Midtausten er neppe glade for mitt hemmelege stemnemøte – like lite som dei og Fremskrittspartiet vil at den norske statssekretæren skal reise til Iran. Er logikken kanskje den at det er best å halde fiendebildet intakt slik at det innfrir til slutt? Så vi får dei sjølvmordsaksjonane og atombombene vi tar avstand frå og er redde for?

I så fall skal det bli min ultimate luksus å innfri forventninga som Oslo vest har uttrykt til meg med mi dialekt: Eg skal omskolere meg til fjellbonde med traktor – gjerne med så store øreklokker at eg slepp høyre hyla der ute frå fundamentalistar på begge sider.

(NRK)