Prat med oss som sørger

Så står vi der i butikken og så går ho forbi, ho triste kvinna som har mista eit barn. Kanskje barnet til og med tok livet sitt.

Det må vere vanskeleg for ho, tenkjer vi kanskje. Skal vi gå bort, seie noko? Nei, det kan berre gjere vondt verre. Eg vil ikkje pirke borti det, tenkjer vi kanskje. Eller kanskje ser ho glad ut. Har ho kome over det?

Best å la vere å seie noko, vel – for alle sin del.

Eg har vore ho som går vidare, når eg ser denne sørgande i butikken. Eg visste rett og slett ikkje kva eg skulle seie. Nå som familien min og eg er blitt medlemmar i verdas tristaste klubb, sorgklubben, ser eg situasjonen frå den andre sida.

I august i fjor mista vi brått sonen vår, Edvin.

Edvin var nesten sju år. Han døydde av ei uventa hjernebløding. Livet vårt var snudd opp ned. Kven var vi nå, utan guten vår? Kven var dottera vår utan veslebror sin?

Det blir sagt at å miste eit barn er noko av det aller verste ein kan oppleve. Det trur eg på. Med Edvin mista vi så mykje.

Vi mista ein nydeleg gut, ein naturelskar, ein humorist, ein liten fløytespelar. Vi mista grunnlaget vi stod på, vi mista også Edvin si framtid, alt han skulle gjort og blitt.

Etter at han døydde, har eg skjønt at viss folk ikkje pratar om han og nemner han ved namn, men i staden prøver å unngå temaet Edvin, så er det som om dei støyter frå seg også den Edvin som levde i verda, som sprang og hoia og lo. At han også på eit vis forsvinn av syne.

Det blir ei dobbel fornekting og ei dobbel sorg.

Vi har nok vore blant dei heldige.
Det har knapt skjedd at eg har sett nokon krysse gata fordi dei helst vil sleppe å prate med meg. Vi har opplevd det omvendte, å bli overausa av omsorg frå familie, naboar og folk vi nesten ikkje kjenner.

I løpet av dette året har eg og mannen min vore i sorggruppe og på helgeseminar med om lag tretti andre foreldre som også har mista barn. Under slike møte har eg skjønt at vi har fått meir profesjonell hjelp enn mange i vår situasjon. At mange som har opplevd det same som oss, slett ikkje møter den same aksepten og openheita frå omgivnadene.

Dei blir kanskje bedne om å slutte å prate så mykje om det døde barnet sitt. Dei blir fortalte at dei må komme seg vidare. Eller tvert imot. Det blir sagt at dei ler og tullar for mykje. Bør dei ikkje vere meir alvorlege, dei som har mista eit barn?

Sorga er som gravidmagen - alle har ei meining om korleis han skal sjå ut.
Sjølv om vi dei siste tiåra er blitt meir åpne om så mangt, verkar det framleis vanskeleg for oss å handtere noko så vondt – og vanleg – som døden.

Sorga går ikkje over etter så og så mange dagar. Vi er inne i vårt andre år utan sonen vår. Eg begynner å forstå at det skal ta lang tid før vi blir oss sjølve igjen, og før vi blir glade igjen. Men eg ler jo likevel, tullar også. Ein skiftar vel ikkje personlegheit om ein sørger, tenkjer eg.

Sjølv om vi har fått lov til å vere oss sjølve, så hender det iblant eg møter folk som skifter tema når eg kjem inn på Edvin i ei samtale.

Eg trur eit barns brå død gjer dei ubekvemme og redde. Dei vil helst prøve å skyve det unna. Om dei ikkje pratar om det, kan dei kanskje late som om dette ikkje kan skje med dei – eller deira barn?

Det er forståeleg, men likevel blir eg overraska kvar gong. Har vi ikkje komne lenger i 2021? tenkjer eg.

Eg kan godt forstå at ein kvir seg for å spørje, for da kjem det kanskje så mykje på ein gong frå den som har mista: kanskje både snørr og tårer og mange ord.

«Løysinga», trur eg, er ikkje å prate mindre om sorga, men heller meir, og oftare, slik at den som har mista nokon ikkje treng å gå rundt som ein trykkokar som alle er redde for å røre ved.

For nokre kan oppgåva verke umogleg. Iblant er å halde kjeft om det vonde ein måte å kome seg gjennom dagane på. Men viss snakkar litt meir om det å dø, om dei som vi elskar, om sorga etter dei, så trur eg ikkje døden blir ei så svær og uhandterleg greie.

Edvin var eit barn, men også eit barnebarn, ein tanteunge, ein kamerat.

Foreldra mine bur i Kvam, og inntrykket mitt er at sjølv om det er mykje omsorg i bygda, er det også vanskelegare å snakke om død og sorg på bygda enn i byen.

I bygda veit ein at alle veit – og at dei pratar om det som har skjedd. Da kan det vere ekstra vondt og sårande viss folk ein har kjent i årevis møter ein utan å seie noko. Veit dei ikkje kva som har skjedd? kan ein tenkje da. Har dei ikkje fått det med seg?

Når mamma møter andre som har mista nokon, seier ho at ho veit kva ho skal gjere, at ho skal seie noko til dei. Det same gjeld oss.

Eg veit ikkje om vi er blitt klokare etter Edvin. Vi er mest av alt fortvilte. Men når eg nå møter dei som har mista nokon, er det litt lettare å vende meg til dei.
Eg vil driste meg til å gi dette rådet: Viss du er i tvil, så stopp heller opp og sei nokre ord, spør korleis det går, sjå vedkommande inn i auga i det minste, heller enn å gå ein annan veg

Eg skriv denne teksten i haustferien. Vi er på besøk i Kvam. I formiddag var eg innom ein daglegvarebutikk på Gålå. Eg stod inst og såg på nokre ulltrøyer då eg i augekroken såg ei kvinne bli møtt av ein kar som jobba der. Han gjekk mot ho med opne armar: «Kondolerer. Korleis er det med deg?» Ho gret, dei tok omkring kvarandre, ein lang og god klem. Eg vart sjølv på gråten.

Eg veit kor viktig den klemmen er.