Eit sosialt distansert land

Sidan september 2019 har eg budd i Storbritannia, landet som no er blant dei verst ramma på verdsbasis i koronadødsfall per 100 millionar innbyggjarar. Dei siste to-tre månadane har eg ikkje vore på butikken ein einaste gong.

Det er berre tre-fire veker sidan me fekk lov til å gå ut meir enn ein gong om dagen. Eg har knapt merka skilnad på kvardag og helg. På mange måtar slik dagane skal vere når ein skriv masteroppgåve og er student på siste året.

Alt i alt har eg hatt eit privilegert tilvære dei siste månadane. Eg har kunna stenge meg sjølv inne og omverda ute. Eg bur på ein stad kor problema i det nasjonale helsesystemet NHS er symbolisert ved at folk heng opp regnbogar i vindauget til støtte for helsearbeidarane, i staden for dei trøytte helsearbeidarane sjølv, på veg heim etter nok ein dag med død og pandemi på jobb.

Inga politisk vilje

Områda eg går tur i er prega av middel- og overklassehus. Tidvis store eigedommar kor trea er planta slik at vanlege folk ikkje skal kunne ha innsyn. Me lever midt i ein pandemi, men er likevel distanserte frå alt som skjer. Det er kanskje det som skildrar dagens Storbritannia best: Avstanden mellom dei som er råka hardt av krisene og dei som berre les om det i avisa.

Covid-19 forsterkar det me allereie veit om stoda i Storbritannia. Krisa har avdekka den manglande politiske viljen til å gjere noko med større samfunnsproblem. Spørsmål ein tidlegare berre besvarte med «Brexit» har kome i søkelyset på ein heilt ny måte.

Sveltefôra helsesystem

I 2016 vart noverande statsminister Boris Johnson teken bilete av saman med den berømte NHS-bussen. Kvit skrift på raud bakgrunn fortalde britane: «Me sender 350 millionar pund i veka til EU. La oss heller finansiere NHS.» Underforstått: Helsesystemet vårt vil bli betre etter Brexit.

National Health Service, NHS, er eit britisk hjartebarn som skil seg ut i eit elles ganske marknadsliberalistisk land kor ein må betale for alt eller kjempe for å få midla ein treng. Baksida av medaljen er at systemet er sterkt underfinansiert.

På legevakta skal 95 prosent av alle som kjem inn bli utskrivne eller sende vidare i løpet av fire timar. I realiteten gjeld dette berre 69 prosent. På same tid aukar presset på legevaktene sterkt på grunn av stor fastlegemangel. Koronaviruset har forsterka inntrykket av at politikarane har sveltefôra helsesystemet og lagt skulda på EU.

Paradokset er at mange av dei som har hengt regnbogar opp i vindauget og står og klappar for helsearbeidarane i hagen har stemt på det konservative partiet i årevis. Dessverre hjelper ikkje applausen og hyllinga så lenge over hundre helsearbeidarar har døydd av koronaviruset og helsesystemet kneler under presset.

Skippertak

Eit anna døme er det politiske målet om å få slutt på såkalla «rough sleeping». I løpet av fem år skulle alle heimlause ha ein stad å bu. Då koronaviruset råka Storbritannia gjekk det ut ei melding til kommunane om at dei måtte sørge for husvære for heimlause, enten på hotell, motell eller i ein annan type midlertidig bustad.

Kommunane tok regjeringa på ordet, og i løpet av ei helg budde 5200 færre personar på gata. Nokre gjekk så langt at dei sa at regjeringa i løpet av ei helg klarte å nå femårsmålet. Optimismen knytt til bygging av sosialbustader auka. Fleire heimlause rapporterte om at livet blei betre, og for mange vart dette den hjelpa dei trengde for å bli rusfrie.

Dessverre stoppar det der. Mange påpeikte at den store innsatsen ikkje kom av redsle for at dei heimlause skulle bli smitta av viruset, men ei redsle for at dei utgjorde ei fare for andre.

I tillegg varte det berre i to månadar. Tidlegare i mai var programmet slutt og fleire var tilbake på gata igjen.

Ei konstruert krise

Britane har vore ekstremt dårleg rusta for ein pandemi. Når svaret på kvart einaste spørsmål dei siste åra har vore Brexit, har dei skubba dei mest prekære problema ut i mørkeret.

Det har korkje vore vilje, tid eller ressursar til å gjere noko med bustadmangel, underfinansiering av NHS eller andre problem som påverkar kvardagen til folk langt meir enn eit EU-medlemskap. Ein skulle kanskje tru at dei hadde lært frå Brexit korleis ei krise skal handterast, men ikkje overraskande fungerer det ikkje slik.

Tvert i mot er Brexit ei konstruert krise. Einaste grunnen til at Storbritannia har klart å halde hovudet sånn nokolunde over vatn dei siste åra er at dei sjølv er ansvarlege for utforminga. Dei skapte krisa gjennom å lage ein samanheng mellom EU-medlemskap og kvardagsproblema i Storbritannia.

Då utmeldinga var eit faktum, tok det mange på senga, men sidan Brexit er menneskeskapt har det gjort det mogleg å utsetje tidsfristar og dermed utsetje problema.

Då ei verkeleg krise kom, ei høgst reell krise, fungerte ikkje denne leiken. Ingen kunne utsetje det første sjukdomstilfellet eller det første dødsfallet. Ingen kunne skulde på EU.

Koronaviruset har blottlagt britiske politikarar og vanstyret som har føregått dei siste åra. Håpet må vere at den sosiale distanseringa snart tar slutt, både i praktisk og overført betyding.

Dessverre er dei sosiale ulikskapane like store som innrømmingane dei britiske politikarane må kome med, og dermed kjem ikkje dei nødvendige endringane.