Her er Noregs mest nytenkande miljøidear

Fire banebrytande forskingsprosjekt for grøn energi deler ein pott på 35 millionar kroner frå Forskingsrådet.

Forskingsrådet ville få fram kreative og nytenkjande prosjektidear for miljøvenleg energi som det ikkje var plass til i dei ordinære prosjektutlysingane for miljøvenleg energi, og utlyste derfor konkurransen Nye energikonsept.

–Nybrottsarbeid

Av totalt 49 søkarar kom 12 prosjektidear vidare til finalen, og fekk presentere prosjekta for ein internasjonal jury av ekspertar i Oslo 27–28. august. Fire konsept nådde til slutt heilt til topps.

– Dette er ei spennande satsing med høgare risiko for at ein ikkje får til alt ein prøver på enn i dei fleste forskingsprosjekta vi vanlegvis støttar, seier Fridtjof Unander, Divisjonsdirektør for Divisjon for energi, ressursar og miljø i Forskingsrådet.

–Samtidig er dette nye konsept som kan løyse heilt sentrale deler av utfordringane verdssamfunnet har med å utvikle og implementere miljøvenleg energi. Det er derfor viktig for oss også å satse på nybrottsarbeid som dette, seier Unander.

Og her er ideane som kan føre oss over på grøn energi:

Gigantbatteri basert på flytande metall

Stiftelsen SINTEF vann fram med prosjektet «Membrane free liquid metal batteries for grid scale energy storage».

Kort sagt går konseptet ut på å lage batteri som er store nok til å kunne lagre energi frå fornybar kraft slik at ein kan bruke det på eit seinare tidspunkt.

–Dette kan auke verdien på vind- og solkraft drastisk, og fjerne behovet for backup-kraft frå fossile brennstoff, sa forskarane då dei presenterte ideen for den internasjonale juryen.

Vanlege batteri er dyre og kompliserte, blant anna fordi dei må ha ein membran inne i seg i midten, for å hindre at ein får kortslutning. Denne membranen er ofte dyr, vanskeleg å lage og gjer at hindre at får sendt så mykje straum gjennom batteriet.

I dette nye flytande metall-batteriet skal tyngdekrafta erstatte membranen, ved at eit lettare metall flyter på toppen av eit tyngre metall der dei to laga er skilt av eit lag flytande salt i midten.

Problemet med fornybar energi har vore at ein ikkje har hatt noko moglegheit til å lagre energi frå vind eller sol som ein kan spare til tidspunkt når vinden ikkje bles, eller sola ikkje skin.

–Viss dei får til dette, så kan det komme til å fundamentalt endre måten Europa handterer energisituasjonen, seier kommunikasjonsrådgivar Kristoffer Haug Robin i Forskingsrådet til NRK.no.

–Desse batteria kan vere så store som hus, og vil kunne lagre straum frå høgspentnettet, forklarar Haug.

Solcelle som fangar større del av lyset

Forskarar ved SINTEF Materialer og kjemi vil utvikle ein ny og meir effektiv type solcelle basert på materialet silisiumkarbid.

Sollyset består som kjent av alle regnbogens fargar. Mens vanlege solceller berre kan ta opp ein farge i sollyset, kan materialet silisiumkarbid ta opp heile tre ulike fargar. Slik kan solceller laga av silisiumkarbid utnytte ein større del av energien frå sollyset enn vanlege solceller.

Fram til nyleg har ingen klart å lage den riktige type silisiumkarbidkrystallar som kan nyttast i solceller. No har forskarar klart å få til dette, og SINTEF-forskarane har gått inn i eit samarbeid om å ta i bruk dette materialet.

–Viss dei får det til kan det revolusjonere solcellemarknaden, med ei solcelle som i utgangspunktet er laga av eit rimeleg mateirale, seier Haug.

Mikrokraftverk gjer fornybar energi meir lønsam

Kraftverk treng ikkje berre vere store installasjonar. Forskarar frå Høgskolen i Vestfold får støtte til å utvikle ørsmå kraftverk som skal sitje på andre installasjonar og lage energi frå vibrasjonar.

Denne typen mikrokraftverk kan hjelpe større fornybare kraftprosjekt, som til dømes offshore vindkraftanlegg.

Viss det skjer noko feil på slike anlegg, er det svært kostbart å sende ut personar som kan fikse problemet. Med mikrokraftverk innebygd i installasjonane kan ein plassere ut trådlause sensorar som kan fjernovervake tilstanden og finne feil før noko går gale.

Dette vil redusere kostnader og gjere det mogleg å ha sikker drift over lengre tid.
På denne måten kan ørsmå kraftverk gjere store fornybaranlegg meir lønsame.

Vil gjenskape fotosyntesen

Universitetet i Oslo får prosjektstøtte for å utvikle ein metode for å gjenskape fotosyntese i syntetisk form for å lage drivstoff, gjødsel og nyttige kjemikaliar.

Fotosyntese er som kjent plantane sin metode for å omdanne solenergi og CO₂ til sukker og oksygen.

Her vil forskarane nytte overskotskraft frå fornybar energi saman med solenergi til å lage kjemikaliar frå nitrogen og karbondioksid i lufta.