Funnet av fjerne dverggalaksar med overraskande store svarte hol tyder på at svarte hol i kjernen av galaksar har blitt forma mens galaksane framleis var unge.
- Les også:
- Les også:
Tenåringsgalaksar
Galaksane det er snakk om er heile 10 milliardar lysår unna, noko som vil seie at vi ser dei slik dei var då universet vart knapt 4 milliardar år gammalt. (Universet er i dag ca 13,8 milliardar år gammalt).
– Når vi ser ti milliardar år tilbake i tid, ser vi tilbake på tenåringstida til universet. Så dette er svært små og unge galaksar, fortel astronom Jonathan Trump i ei pressemelding frå University of California Santa Cruz.
Trump er førsteforfattar bak studien som vil bli publisert i Astrophysical Journal.
Til no har ein trudd at så unge galaksar ikkje kunne ha supermassive svarte hol, men funna frå Hubbleteleskopet viser altså at dverggalaksane huser slike svarte hol i sine kjernar.
- Les også:
- Les også:
Ei gåte
– Slike monster, som suger til seg omliggande galaksemateriale og generer ufattelege energimengder, meinte astronomane berre fanst i store galaksar, seier astrofysikar Jan-Erik Ovaldsen ved Universitetet i Oslo til NRK.no.
– Vi kjenner ikkje til så store svarte hol i mindre galaksar i vårt kosmiske nabolag, seier Ovaldsen.
Spørsmålet astronomane stiller seg er om dei nyoppdaga dverggalaksane er forløparar til dagens massive galaksar som vår eigen Mjølkeveg-galakse.
Professor i astrofysikk Sandra Faber ved University of California Santa Cruz.
Foto: University of California Santa Cruz– Fram til no har observasjonar av fjerne galaksar underbygd lokale funn. No har vi ei stor gåte. Kva skjedde med desse dverggalaksane? Seier professor i astronomi og medforfattar Sandra Faber ved University of California.
– Viss ein slik liten dverggalakse for 10 milliardar år sidan skal kunne bli ein fullvaksen, stor galakse i dag, må han vekse mykje raskare enn dagens galakseutviklingsteoriar tilseier, seier Faber.
- Les også:
Viss dverggalaksane derimot held seg små må dette bety at vi også burde sjå nærliggjande dverggalaksar med svarte hol i sine kjernar.
– Det kan vere ein stor populasjon av små svarte hol med dverggalaksar som ingen har oppdaga enno, seier professor Faber.
–Dette er eit slags høna eller egget-problem. Kva kom først, det supermassive svarte holet, eller den massive galaksen?, seier Trump.
Astronomar fann supermassive svarte hol i 28 fjerne dverggalaksar. Fire av galaksane er vist på desse bileta som er tekne av Hubble.
Foto: A. Koekemoer, Space Telescope Science Institute.Kraftig instrument
Studien er gjort ved hjelp av CANDELS (Cosmic Assembly Near-infrared Deep Extragalactic Legacy Survey) som er eit kraftig nytt instrumentet i Hubbleteleskopet.
Instrumentet gir forskarane detaljert informasjon om ulike bølgjelengder av lys som kjem frå galaksane.
CANDLES gjorde forskarane i stand til å skilje spekter frå senteret av galaksen frå lyset som kom frå den ytre delen av kvar galakse, og slik kunne dei avsløre det svarte holet i kjernen av tenåringsgalaksane.
Aktiv stjerneproduksjon
Astronomane ser også at desse fjerne galaksane er svært aktive med å produsere nye stjerner.
Stjernedanninga i desse galaksane føregår med om lag ti gongar så stor fart som i Mjølkevegen.
– Det kan vere ein samanheng mellom dette og den aktive galaksekjernen. Når det er gass tilgjengeleg for å danne nye stjerner, er det også gass tilgjengeleg for å mate det svarte holet, seier Trump.
Trump trur at funna kan endre forskarane sitt syn på korleis galaksar veks, og når galaksar kan ha svarte hol.
