Vil kvotere inn kvinnestatuar: – Vi blir fortalt at berre menn er heltar

Midt i Bergen sentrum står ei naken kvinne og skodar utover Lille Lungegårdsvannet. Ho har ikkje noko namn, men er kjent som «Dansk pige».

Dette er ein av få statuar som viser ei kvinne i Bergen. Dei fleste er namnlause som henne.

Berre to kvinner, Amalie Skram og Madam Felle, har blitt heidra med heilt eigne namngitte statuar. Nokon få har fått heider saman med dei meir kjende ektemennene sine. Bortsett frå det er det relativt skralt.

Samstundes finst det byster eller skulpturar av 75 namngitte menn.

– Når alle helteskulpturane er av menn, gir det eit inntrykk av at det er menn som har drive historia fram, medan damene har gjort dei usynlege syslane som ikkje har betydd så mykje, seier bystyrerepresentant for SV i Bergen, Oddny Miljeteig.

Ønskjer ti statuar på ti år

Saman med partikollega Hilde Maria Broberg Andresen har ho planar om å gjere noko med det.

I bystyremøtet i Bergen onsdag denne veka føreslår dei å setje opp ti statuar av kvinner dei neste ti åra.

– Det skulle ha vore gjort for 150 år sidan. Erkjenninga av kor gale det står til, har kome dei seinare åra. No må vi ta tak, så vi ikkje får halve 2000-talet med nesten berre minnesmerke over menn, seier ho.

Fann ikkje kvinnestatuar

Men det er ikkje berre i Bergen det er dårleg stilt. I boka «Fast plass. Norske kvinner på sokkel» frå 2017 blei det gjort ei landsomfattande kartlegging.

Redaktør Hilde Herming fortel at dei fann 80 statuar eller minnesmerke over namngitte kvinner i Noreg.

30 av statuane fann dei i Oslo. Herming trekker også fram Bergen som ein av byane som har flest statuar av namngitte kvinner, sjølv om du kan telje dei på ei hand.

– Mellom anna i Drammen, Bodø, Tromsø, Moss og Kongsvinger fann me ingen minnesmerke eller statuar over namngitte kvinner, seier ho.

– Ei byste ved si eiga grav

Eit anna problem er at statuar og minnesmerke over kvinner ofte er plassert på bortgøymde stader. Utanfor Stortinget er det ikkje funne plass til ei einaste kvinne.

– Det synest eg er merkeleg. Vi hadde rekna med at det ville bli reist ein statue av ei kvinne i samband med stemmerettsjubileet i 2013, seier Herming.

Særleg sidan det i samband med grunnlovsjubileet året etter blei funnen plass til ein statue av kong Christian Fredrik.

Gina Krog, ein av leiarane bak kampen for kvinners stemmerett, har for eksempel ikkje fått ein eigen statue.

– Ho har berre ei byste ved si eiga grav i Oslo, seier Herming.

Nesten ingen offentlege initiativ

Ho tykkjer initiativet frå SV er interessant.

– Det kan sette i gang ein offentleg debatt om kven som skal heidrast, kvar minnesmerka skal stå og kva kunstnariske uttrykk dei skal få.

Samstundes seier ho at det ikkje er vanleg at det offentlege tar ansvar for minnesmerke om kvinner.

I arbeidet med boka fann dei berre eitt døme på at offentlege styremakter tok initiativet og finansierte ein statue av ei kvinne. Det er statuen av kronprinsesse Märtha i Slottsparken, som Stortinget gav i gåve då kong Harald fylte 70 år.

– I dei fleste tilfella er det privatpersonar, foreiningar eller lag som set i gang. Så får dei kanskje litt offentleg støtte etter kvart, seier Herming.

– For ambisiøst

Også byrådet i Bergen meiner forslaget til SV er godt.

– Det er svært skeivfordelt. Det vil gjere byen vår rikare om vi får løfta fram nokre av dei viktige kvinnene, seier kulturbyråd Julie Andersland (V).

Likevel meiner byrådet at ein statue årleg er for ambisiøst. Dei meiner det vil ta tid å velje ut kven som skal heidrast, kva kunstnar som skal få oppdraget, kor statuen skal stå og kva for ein uttrykksform ein skal velje.

– På eitt år trur eg ikkje vi får den kvaliteten vi treng, seier ho.

Byrådet ser føre seg at to-tre år per statue er meir realistisk.

– Eg kjenne at eg sukkar djupt og inderleg. Er det verkeleg så vanskeleg å få til ei satsing når det gjeld kvinner? Det synest eg er forunderleg, seier Miljeteig.