Vil ha treski på prestisjefylt UNESCO-liste

– Du kan gå i kupert og vekslande terreng, fordi du ikkje treng å ta av og på ein fell når du er ute og går. I laussnøen vil du ikkje ha noko problem med å ha nok gli på ei treski, seier Thomas Aslaksby.

Han er treskimakar og jobbar for at den gamle skikulturen skal overleve.

Dei siste åra har han oppdaga at interessa for dei klassiske skia er aukande.

– Innanfor enkelte miljø er det «inn». Folk er meir nysgjerrige, verkar det som. Før vart vi kanskje møtt med at dette såg veldig gamaldags ut eller at det her var rart.

UNESCO-liste

Dei mest ivrige i treski-miljøet i Noreg jobbar no med å kome med på Unesco immaterielle kulturarvliste. Ein omstendeleg prosess som er venta å ta 4-5 år. Lista er laga for å ta vare på song, dans, tradisjonar og språk som er i ferd med å forsvinne på grunn av globalisering og skiftande livsstilar.

– Alle har eit forhold til ski. Og for at nokon skal kunne gå på ski må nokon lage dei. Historia og kunnskapen må bli teken vare på, seier Tarjei Gjelstad.

https://tv.nrk.no/serie/dagsrevyen/202004/NNFA02040420/avspiller#t=33m58s

Lang historie

Allereie for 4000 år sidan gjekk folk i Noreg på ski. Det finst spor etter den mykje omtalte Rødøymannen - rissa i stein i Rødøy i Nordland fylke. Den gong vart skia først og fremst brukt som framkomstmiddel eller til å gå på jakt.

I filmen «Birkebeinerne» vart dei klassiske treskia framheva, då birkebeinarane Torstein Skevla og Skjervald Skrukka frakta kongssonen Håkon Håkonsson til Nidaros i 1206.

Mange reknar Sondre Norheim frå Morgedal i Telemark som den store pioneren innan moderne skisport. Han var ein meister i å køyre telemark og utvikla utstyr som skibindingar rundt hælen.

Thomas Aslaksby sin viktigaste motivasjon for å støtte ein UNESCO-søknad, er likevel å få fram bruksverdien av treskia i dag.

– Min motivasjon er å skape merksemd rundt skimaking og heiltreski for å vise at dette ikkje er gamaldags. Det er mange som er interessert i den type skigåing, eigentleg - altså det å bevege seg utanfor løype. Og då kan ein bevege seg i eit anna terreng enn med andre typar ski for topptur.

Trongt nålauge

Entusiastane jobbar no med å utarbeide ein søknad som først skal vurderast av Kulturrådet. Dei er avhengig av godkjenning derfrå for at søknaden skal behandlast av UNESCO. Så langt har berre to prosjekt i Noreg hamna på UNESCOS immaterielle kulturarvliste.

• I 2016 fekk oselvartradisjonen plass på den berømte lista. Ein tradisjon som i dag blir halde ved like på Oselvarverkstaden på Os.
• I 2019 fekk stevkunst, dans og folkemusikk frå Setesdal plass på den same lista.

Dag Feldborg har kome med råd i den søknadsprosessen som no går føre seg.

– Det er ein lang veg og ikkje lettvint. Det må jobbast systematisk og grundig - over tid. Eg har trua på dei. Det er viktig å få fram kva verda vinn ved å ha denne kulturaktiviteten gåande.