Her skulle det vore folkefest – men i år er det annleis

1. mai er ein festdag, ikkje minst på industristader som i Årdal, Høyanger og Odda.

– Det er veldig spesielt, på grunn av unntakstilstanden, seier Terje Kollbotn.

LO-leiaren i indre Hardanger er stolt over feiringa dei har fått i stand i Odda sentrum. Musikk og appellar, alt blir strøymt direkte på nett. Men folk har også møtt opp fysisk, noko som ikkje var heilt etter planen:

– Einaste problemet vi har fått er at det har dukka opp mange turgåarar og nysgjerrige, seier Kollbotn med eit smil.

– Dei skulle jo ha vore heime og sett på nett!

Dei rundt 50 som møtte opp blei bedne om å halde god avstand, og smittevernsreglar blei følgde.

– Vi kan jo ikkje jaga folk heim på 1. mai.

Folketom hovudstad

Youngstorget i Oslo pleier å vere stappfullt til vanleg på 1. mai. Men i år er det folketomt, og markeringa går digitalt.

Og toget som vanlegvis snirklar seg ned Karl Johans gate, finst ikkje. Då NRK sin reporter var på plass nedanfor Stortinget klokka 12.30, var det heilt tomt.

LO-leiar Hans Christian Gabrielsen hadde lese inn talen sin på førehand. I talen foreslår han å utvide kompensasjonsordninga for bedrifter som vel å hente tilsette tilbake frå permisjon:

– Vi føreslår ei løysing med lønstilskot. Det vil gjere at fleire permitterte kan kome tilbake i jobb raskare og med full løn. Då kan økonomien kome i gang igjen.

Uannonsert tog i Årdal

I Høyanger pleier dei å ha heile tre tog i gatene i løpet av dagen. Og det har blitt sagt at å bli invitert til å tale i Årdal 1. mai, er like stort som å tale på Eidsvoll 17. mai.

Berre rundt 15 stykke gjekk i eit uannonsert tog gjennom Årdal, utan musikk.

I industrikommunen inst i Sogn har dagen vore markert like grundig som 17. mai har blitt andre stader. Men no blir det ikkje folkefest, korps og markering slik mange hugsar denne dagen for.

Ordførar Hilmar Høl (Ap) seier at dagen har vore viktig for bygda heilt sidan industrisamfunnet blei etablert i 1947.

– For dei tusenvis av arbeidarar som kom hit var det viktig å ha fagforeining som kjempa fram goda. Det har skapt grunnlaget for den sosialdemokratiske modellen vi har hatt i Årdal.

Sjå galleriet frå ulike 1.mai markeringar:

Fagforeiningsleiar: – Uverkeleg

No ser han for seg ei heilt annleis markering enn dei pleier å ha. Det blir ikkje eit smekkfullt forsamlingshus og felles frukost med fullt hus. Og Ap-leiar Jonas Gahr Støre skulle vore på plass i dag for å halde tale. No blir det i staden ein samtale via nettet.

Også leiar Andreas Bakken i Årdal Kjemiske Fagforening tykkjer det som skjer er uverkeleg.

– Vi får gjere det beste ut av det, for dette er ein heilt uvant situasjon. Men vi får ikkje den same «gutsen» ut av folk no. Det er det 1. mai går ut på, å støtte ei sak ved å gå under ein parole.

Første gong sidan 1947

1. mai er det internasjonale demonstrasjonsdagen for arbeidarbevegelsen. For første gang i historia skal 1. mai-markeringar i Noreg gjennomførast digitalt og ikkje i gatene.

Det betyr også at mange korps får ein annleis dag. Øvre Årdal Janitsjarkorps har vore fast med på dette sidan 1947, men ikkje i år skal dei ikkje spele.

– Det er trist. Det er ikkje anna å seie. Dette blir eit hol i ein tradisjon som vi har vore med på sidan 1947. Eg trur det er mange som kjem til å sakne musikken, seier leiar i korpset, Jan Erik Øyre.

Svanetale

Bystyrerepresentant frå Raudt i Stavanger, Mímir Kristjánsson, fekk i oppdrag å spela inn ein videotale til 1. mai-arrangementa i Haugesund og i Sauda.

Han valde å gjera det med ein liten vri.

– Det var litt stussleg å sitja inne på kontoret. Derfor stakk meg og ein kompis ned i byparken, som var tom for folk, og spelte videotalen inn der, fortel Kristjánsson.

Mannen, som har gått i 1. mai-tog sidan han sat i barnevogna, saknar korpsmusikken og parolane i byparken, men meiner at tida me er i syner at det er eit stort behov for å kjempa for rettane til arbeidarar.

Derfor er det ein engasjert Kristjánsson, som talar med høg røyst til svaner og tilfeldig forbipasserande, ein kan sjå i videoen.

– Eg håper ikkje det var mange som tenkte at eg hadde blitt galen, seier politikaren med eit smil.

Digitale tog

I Trondheim blei det sett ny rekord i fjor då 3500 personar gjekk i 1. mai-toget. I år er dei spent på om det kan bli ny rekord igjen – digitalt. Klokka 11.00 var det allereie over 700 personar som hadde valt å delta i toget digitalt, og talet aukar for kvart minutt.

– I etterkant vil dette gi oss eit bilete på om vi har klart å løfte fram fagrørsla på ein alternativ måte og kva parolar som er viktige for folk, seier LO-leiar i Trondheim, John-Peder Denstad.

Som mange av kollegaene sine og medlemmar rundt om i landet tykkjer også han det er trist at markeringa ikkje let seg gjennomføre på tradisjonelt vis.

– Det viktigaste med å vere med i ei fagrørsle er at dagen i dag blir markert. Vi høyrer talar og appellar, klappar, ser kvarandre gir kvarandre klemmar. Når det ikkje går, må vi gjere det på ein alternativ måte for å skape ein entusiasme. Det er kjipt at vi ikkje får det til i år, men neste år skal vi trykke til og møtast, seier han.

Annleis markeringar

Ei av de viktigaste hendingane for fagrørsla i Noreg skjedde i Sulitjelma i Nordland. I 1907 fekk 1500 gruvearbeidarane nok av de kummerlege arbeidsforholda. Dei organiserte seg og sidan har 1. mai stått svært sterkt i bygda. For første gang sidan 1907 blir det ikkje 1. mai-markering i gruvebyen.

– Det er ei spesiell kjensle å ikkje kunne legge til rette for eit stort arrangement. Det pleier å vere 350–400 som sit tettpakka her, seier Ottar Skjellhaug i 1. mai-komiteen.

Sidan midten av mars har arbeidstakarorganisasjonen LO vore budd på at årets markering kunne bli annleis i heile landet. Difor har det blitt jobba med alternative opplegg på nett.

Frå eit noregskart på nett kan alle klikke seg inn på sitt lokale 1. mai-arrangement. I tillegg skal det strøymast direkte frå talar og appellar på Folkets Hus på Youngstorget i Oslo.

• Sjå også: Må avlyse tog og paroler i gatene – slik skal 1. mai markeres