Skarpe reaksjonar på «amnesti-forslag» for gamle synder i strandsona

Hopp til innhold

Høgre fremja tysdag eit forslag til Stortinget om å fjerne plikta til å etterforske ulovlege oppførte hus, naust og bryggjer i den norske strandsona.

I dag seiar plan- og bygningslova at kommunane har plikt til å forfølgje lovbrot uansett kor gamle dei er, og i forarbeida til lova vert det understreka at dette arbeidet skal prioriterast.

– Det er naturleg at kommunen følgjer opp 10 og 20 år gamle saker. Men jo eldre dei blir, jo meir ressursar krev dei, seier Høgre-representant Ove Trellevik.

– Om den nye kommunalministeren meiner noko med å auke det lokale sjølvstyret, så er dette ein god stad å starte, seier Charlotte Spurkeland frå same parti.

I førre veke signaliserte den nye kommunalministeren Sigbjørn Gjelsvik (Sp) at han vil mjuke opp strandsonevernet. Han har sidan presisert at han ikkje går inn for å endre lova.

Les om «byggeskandalen» på Tjøme her.

– Vil svekke lokaldemokratiet

I spørjetimen på Stortinget onsdag ville Gjelsvik ikkje uttale seg om forslaget frå Høgre.

Men det vil Fredrik Holth, som tidlegare har utarbeidd ein ny rettleiar for juss i strandsona på oppdrag frå Miljødirektoratet.

– Forslaget vil auke faren for forskjellsbehandling og medføre ei svekking av lokaldemokratiet, seier han.

Holth utdjupar:

– Det er i arealplanane til kommunane at lokaldemokratiet står sterkt. Ikkje gjennom ein vid tilgang for lokalpolitikarar til å ta stilling til om lovbrot skal forfølgjast eller ikkje.

Høgre svarer på kritikken

Ove Trellevik (H), representerer Hordaland på Stortinget

– Forslaget som er fremja inneheld ikkje foreldingsfrist for ulovleg bygging, slik at det som ein gong var bygd ulovleg blir lovleg.

Vi fremjar forslag om at kommunane ikkje skal ha plikt til å følgje opp alle slike saker. Det må gjerne setjast ein dato på kor gamle slike saker skal vere. Det er naturleg at kommunen følgjer opp både 10 og 20 år gamle saker, men jo eldre dei blir jo meir ressursar krev dei. Det er til dømes ingen tvil om at mange gamle saker stammar frå ei tid der søknadsplikta og krav til dokumentasjon og sporbarheit var annleis. Det å krevje at desse tiltaka skal fjernast i dag er i fleire tilfelle urimeleg. Kommunane manglar sjølv arkiv for fleire av desse gamle sakene. I dag er det noverande eigar som må bevise at tiltaket i si tid var ulovleg er krevjande, spesielt når kommunane ikkje har arkiv frå den tida.

Vi vil heller ikkje fjerne retten kommunane har til å forfølgje ei sak dersom dei meiner det er nødvending, men altså berre plikta. Tiltaket blir heller ikkje lovleg sjølv om kommunen vel å ikkje følgje det opp. For at tiltaket skal bli lovleg så må det søkjast om løyve, som då må givast før tiltaket er lovleg.

– Eit håplaust forslag

Forslaget vert òg negativt motteke blant politiske motstandarar og i organisasjonslivet (sjå faktaboks).

– Eit slags amnesti for ulovleg strandsoneutbygging er eit svik mot naturen og framtidas naturopplevingar, seier Symre Johanne Aargaard i Natur og Ungdom.

– Dette er verkeleg eit heilt håplaust forslag, kvitterer generalsekretær i DNT, Dag Terje Solvang.

– Dette forslaget er horribelt

Lars Haltbrekken, SV

– Det verkar som om det har utvikla seg ein konkurranse mellom regjeringa og Høgre om å svekkje naturvernet mest mogleg. Det er heilt utruleg gitt den alvorlege situasjonen vi står i.

Arild Hermstad, MDG

– Dette er ein svært dårleg idé. Det er ikkje betre med ei bryggje som er bygd ulovleg for 25 år sidan, enn ei bryggje som er bygd ulovleg førre veke. Sjølv om det teoretisk sett har vore forbode i byggje i strandsona i over 50 år, blir den mindre og mindre tilgjengeleg ved at ho blir bygd ned bit for bit, og omsynet til allmenn ferdsel og natur har ikkje vorte mindre sidan den gong. Derfor bør ikkje slike saker eldast.

Ola Elvestuen, Venstre

– Dette er endå eit forslag som vil svekkje det differensierte strandsonevernet vi allereie har. Kommunane må sjølvsagt framleis ha som oppgåve å følgje opp ulovleg bygging. Dette vil gjere reglane meir uklare og skape endå meir uvisse òg i andre saker.

Symre Johanne Aargaard, Natur og Ungdom

– Kvar bit av urørd natur vi har igjen er eit gode som må forvaltast godt. Dette er eit ansvar som må takast både globalt, nasjonalt og lokalt. Når kommunalministeren då vil mjuka opp strandsonevernet, og Høgre tek til orde for eit slags amnesti for ulovleg strandsoneutbygging, er det eit svik mot naturen og framtidas naturopplevingar. At kommunane er for dårlege til å følgje opp nasjonale mål betyr ikkje at ein må lempa på dei nasjonale måla som Senterpartiet vil, eller senka forventingane til kommunane, som Høgre vil. Tvert imot, må me verna betre om strandsona, som det både er politisk og folkeleg einigheit at me må vareta.

Christian Steel, Sabima

– Fordelane ved å byggje i strandsona er nærmast evigvarande, og det tilsvarsande tapte for naturen og fellesskapet er òg evigvarande. Då bør òg moglegheita til å etterforske vere evigvarande.

Bente Lier, Norsk Friluftsliv

– Sjø og kyst er blant våre viktigaste friluftslivsområde, og kommunane må gjere det dei kan for å sikre at desse områda er tilgjengelege for folk. Det inneber òg å halde fram med å følgje opp all ulovleg bygging som hindrar ferdsel, uavhengig av når det vart gjord. Vi har forståing for at mangelfulle arkiv kan komplisere enkelte gamle saker, men det forsvarer ikkje eit generelt amnesti for tiltak tilbake i tid.

Karoline Andaur, WWF

– I dag er arealforvaltninga i Noreg i stor grad styrt av konsulentselskap og utbyggjarar, og det kjem naturen sjeldan godt ut av. Vi treng raskare oppfølging av ulovlege tiltak, ikkje å mjuke opp eksisterande reglar. Det er viktig å vere tydeleg på at dette ikkje er akseptabelt, og at slike byggjetiltak kan kontrollerast og sanksjonerast, også etter lang tid.

Espen Farstad, Norges Jeger- og Fiskerforbund

– Dette forslaget er horribelt. Utbygging i strandsona er eit stort problem. Annankvar innbyggjar fiskar minst ein gong i året. Retten til å fiske i saltvatn er gratis og fri for alle. Det er ein allemannsrett. Vi meiner dette er verdifullt og at det derfor skal hegnast om. Høgres forslag vil gi presedens for ei framleis privatisering og nedbygging av areal som i dag er opne for alle.

I eit innlegg i Bergens Tidende skriv Olav Pedersen i Harris advokatfirma at «det ikkje handlar om å gi amnesti» for gamle synder, men at arkiv- og bevissituasjonen tilseier at det ikkje er forsvarleg eller hensiktsmessig å gå etter alle gamle saker.

– Tida som har gått gjer at mykje av det institusjonelle minnet i kommunane er borte, seier Pedersen til NRK (heile svaret i faktaboks).

– Ressurs- og forenklingsomsyn taler klart for forslaget

Olav Pedersen, partner i Harris Advokatfirma

– Det er svært viktig at desse sakene blir fatt tekne i, også på nasjonalt plan. Vi ser at kommunane ikkje klarer å handtere alle desse sakene på ein forsvarleg måte, og at veldig mange privatpersonar kjenner dei blir utsette for urettmessig forfølging, forskjellsbehandling og uforsvarleg saksbehandling. Dette er saker som ligg langt bak i tid og som er ressurskrevjande å følgje opp om grunnleggjande rettstryggingsgarantiar og forvaltningsrettslege prinsipp skal varetakast.

Det viktigaste i desse sakene er at kommunane set seg inn i den lokale praksisen og det regelverket som gjaldt på den tida tiltaket vart utført, greier ut sakene forsvarleg, under dette sjekkar grundig gjennom arkiv og nyttar beviskrav/bevisbyrdereglane slik dei skal iht gjeldande rett. Det er kommunane som har bevisbyrda i desse sakene. Det blir synda mykje mot dette. For eksempel er dei kommunale arkiva mangelfulle samtidig som kommunane krev at det er tiltakshavar som skal «bevise uskulda si». Vi ser òg at saksbehandlinga i stor grad er farga av dagens strandsoneregelverk og dagens søknads/meldepraksis. Tida som har gått gjer at mykje av det institusjonelle minnet i kommunane er borte.

Å behandle desse sakene er derfor ein stor jobb for kommunane, men det er ein jobb dei må gjere om dei skal behandle desse sakene forsvarleg.

Vi har mange døme på at kommunane ikkje gjer ein grundig nok jobb i så måte.

Ressurs- og forenklingsomsyn taler derfor klart for det forslaget som no blir fremja. Det gjer òg det faktumet at det går lenger og lengre tid og det blir vanskelegare og vanskelegare å behandle sakene forsvarleg. Det aller viktigaste i desse sakene at kommunane behandlar desse sakene forsvarleg i tråd med grunnleggjande forvaltningsrettslege prinsipp, dvs greier ut dei forsvarleg og nyttar bevisbyrdereglane i tråd med gjeldande rett. Om ein hadde visst med 100% tryggleik at kommunane hadde vilje og ressursar til å behandle desse sakene iht grunnleggjande forvaltningsrettslege prinsipp ville det kanskje ikkje vore behov for lovendring. Slik er det dessverre ikkje.

Børge Brende (H) stramma grepet

Forslaget til Høgre går inn i ein forteljing som strekkjer seg attande til 1965, då Stortinget vedtok eit generelt forbod mot bygging i strandsona, definert som eit hundre meter breitt «belte».

Ifølgje enkelte berekningar har Noreg den nest lengste kystlinja i heile verda, berre slått av Canada.

På byrjinga av 2000-talet gjekk det ut ein instruks frå dåverande miljøvernminister Børge Brende (H) om å stramme grepet om strandsona og intensivere jakta på ulovlege strandeigedomar.

Forslag om forelding var òg framme i diskusjonen då plan- og bygningslova vart fornya i 2008.

Den gongen uttalte departementet: «Det ville vere svært uheldig om ulovlege tiltak som ikkje vert oppdaga slik oppnår å bli lovlege».

I 2020 viste ei Ipsos-undersøking, gjennomført på vegner av Norsk Friluftsliv, at 70 prosent av nordmenn ikkje ønskjer auka utbygging i strandsona.

7 prosent av dei spurde oppgav at dei vil opne for meir utbygging.

Året etter viste ein rapport frå Sivilombodsmannen at 85 prosent av søknader om å få byggje innanfor hundremetersbeltet vart innvilga via dispensasjonar og lokale unntak.

På Askøy utanfor Bergen, der byggjeforbodet gjeld i eit 30-meterbelte frå sjøen, vart 98 prosent av søknadene innvilga.

– Vi minner om at dispensasjon skal vere ein snever unntaksregel som skal brukast med varsemd, presiserte Sivilombodsmannen.

Nye tal om dispensasjonar i strandsona kjem 15. juni.

– Eit slags amnesti for flytebryggjeentusiastar

Onsdag stilte Raudt-representant Sofie Marhaug spørsmål til kommunalministeren om korleis han stiller seg til forslaget om å gi «eit slags amnesti for flytebryggjeentusiastar».

– Eg skal ikkje kommentere det her og no, kvitterte Gjelsvik.

Til NRK seier Marhaug:

– Det er dårleg nytt for eit lovverk dersom politikarar lanserer at det i praksis er utan betydning. Å gi tilgiving i staden for løyve er ei oppskrift på stykkevis nedbygging av natur.