Det hastar med å starte reperasjonen av krossen - og det vil koste dyrt

I fjor vart det verdifulle kulturminnet skadd under trehogging på kyrkjegarden i Eivindvik.

Framleis er det ikkje avklart kven som har ansvaret for skadane. Men skal steinkrossen blir klar til grunnlovsjubileet i Gulen til neste år hastar det med å kome i gang.

Viktige kulturminne

– Det du ser her er den avslåtte øvre delen med dei tre krossane og øvre del av foten, seier Alf Tore Hommedal.

Førsteamanuensen ved Universitetet i Bergen granskar det som er eit skadd kulturhistorisk klenodium.

Den fint utforma steinkrossen som har stått ved kyrkjegardsmuren i Eivindvik i Gulen kommune, er – saman ein annan stor kross nokre hundre meter unna – viktige kulturminne frå brytingstida mellom heidensk og kristen tru.

– Det at du har desse to steinkrossane i Gulen knytt opp mot Gulatingsstaden gjer dette til veldig sentrale kulturminne. Ikkje berre i regional samanheng, men i nasjonal samanheng, seier han til NRK.no.

• LES OGSÅ: Uroa for tryggleiken til eldgamle steinkrossar
• LES OGSÅ: Vurderer å setje opp kopi av kross - ordførar ønskjer glasmonter ute

(Artikkelen held fram under biletet)

Har framleis ikkje plassert ansvaret

I fjor vår blei den nesten tusen år gamle steinkrossen øydelagd då det skulle fellast nokre tre.

Ved eit uhell fall ei stor grein ned på krossen, som knakk i to.

Politiet har brukt halvanna år på å finna ut kven som har ansvaret, personen som hogg eller dei som gav oppdraget. Men brotsverket er enno ikkje oppklart.

• LES OGSÅ: Frykta tre skulle øydeleggje steinkross - trefelling delte krossen i to

No hastar det

No hastar det å koma i gang med reoperasjonen dersom krossen skal bli klar til markeringa av grunnlovsjubileet i Gulen neste sommar, seier Hommedal.

– I forkant av sjølve restaureringa må den krossfoten som framleis står ved kyrkja takast opp.

– Det krev ei arkeologisk utgraving, og det må utførast denne hausten for at restaureringsarbeidet skal kunne skje i vinter, og krossen står restaurert til jubileet, seier han.

• LES OGSÅ: Steinkrossen var allereie skadd
• LES OGSÅ: Steinkross kan bli flytta innandørs

(Artikkelen held fram under biletet)

– Best å flytte den innandørs

Også fylkeskonservator i Sogn og Fjordane, Eva Moberg, ser at tida er i ferd med å renne ut.

Skadane på det nasjonalt viktige kulturminnet er så omfattande at prislappen på reoperasjonane kan bli 550.000 kroner.

Det inkluderer også arbeidet med å ta opp foten på krossen som framleis står ved kyrkja, og ei eventuell arkeologisk utgraving rundt.

Kulturhistoriske ekspertar har funne ut at det ikkje er mogleg å plassere den reparerte krossen tilbake der han har stått. Det er fordi det då må setjast mange boltar inn krossen, i tillegg til eit metallkorsett utvendig, for å gjere han sterk nok, fortel Moberg.

– Vi meiner at det i dette tilfellet er best at den blir flytta innandørs. Eit overbygg ser vi på som lite føremålstenleg. Eit alternativ kan vere i kyrkja, eit anna alternativ er på kommunehuset eller i eit formidlingsbygg.

Ber Gulen kommune om garanti

Moberg presiserer at kulturminneforvaltninga ikkje tek stilling til skuldspørsmålet. Likevel ber dei Gulen kommune om å stille garanti for reparasjonsutgiftene for å unngå forseinkingar.

– Vi forventar at Gulen kommune garanterer for denne summen no.

– Kor fort bør kommunen handsame saka?

– Dei bør handsame den relativt raskt. Sikringsarbeidet ute i felt bør gjerast i haust, og så kan sjølve reoperasjonen skje i vinter, seier ho.

– Fordel å kome i gang snart

Kommunestyret skal ta stilling til garantien tidleg i haust. Rådmann i Gulen, Reidun Halland, har ikkje handsama saka enno, men:

– For vår del hadde det vore veldig flott å kome i gang ganske snart slik at vi i god tid før jubileet kan ha krossen ferdig, og då ta ei avgjerd om kor den skal stå.

• LES OGSÅ: Kulturminne frå middelalderen kan gå tapt ved kyrkje i Luster
• LES OGSÅ: Ordførar: - Steinkrossen må opp att