Rekordmange nye hytter i 2022

Hopp til innhold

Tal frå SSB viser at det i fjor vart ferdigstilt 6690 nye fritidsbustader i Noreg.

Det er ny rekord, og ein oppgang på 26,1 prosent frå året før.

– Høge byggjekostnadar har i lita grad knust hyttedraumane, seier Jens Mathiesen i SSB.

Strengare krav til naturvern gjer likevel at trenden kan ha snudd.

Symbolisert ved at talet på igangsetjingsløyve til fritidsbustader gjekk noko ned i 2022.

– 2022 må vere høgvassmerket for hytteutbygging i Noreg, seier leiar i miljøorganisasjonen Sabima, Christian Steel.

Han seier at utbyggingstakten er på «fullstendig kollisjonskurs» med FNs naturavtale om å verne 30 prosent av naturen.

Klima- og miljøminister Espen Barth Eide (Ap) underteikna den nye avtalen i Montreal før jul, og har sidan varsla ein nasjonal handlingsplan for natur.

– Løfte på internasjonale toppmøte er i seg sjølv ingenting verd

– Eg håpar og trur at hyttebygginga i norsk natur har passert toppen, seier leiar i Naturvernforbundet, Truls Gulowsen.

Tal frå SSB viser at det er ein halv million fritidsbustader i hyttelandet Noreg, og at norske kommunar har sett av plass til ytterlegare ein halv million hytter.

Ifølgje ei utgreiing frå NINA vil desse hytteplanane tredoble arealet som i dag blir brukt, og i ei viss grad (8 prosent) overlappe med leveområda til villreinen.

– Det speler ingen rolle kva eg håper eller trur. Hyttebygginga må ned, seier Ola Elvestuen (V).

Naturvernforbundet seier kommunevalet i haust vil gi «ein viktig peikepinne» på om lokaldemokratiet evnar å regulere utbygginga, eller om det blir behov for meir statleg styring.

– Den nye naturavtalen forsterkar behovet for at kommunane vurderer gamle planar på nytt, seier Kjersti Bjørnstad (Sp), som er statssekretær i kommunal- og distriktsdepartementet (sjå under).

Departement svarer

Kjersti Bjørnstad (Sp), statssekretær i kommunal- og distriktsdepartementet

– Det viktigaste er ikkje kor mange hytter vi byggjer, men kvar og korleis vi byggjer. Fortetting og konsentrert utbygging er viktig av omsyn til natur og klima, men også for friluftsliv og eksisterande næringar som landbruk og reindrift. Samtidig kan betre tilrettelegging for utleige av eksisterande fritidsbustader redusere behovet for utbygging.

Den nye naturavtalen forsterkar behovet for at kommunane vurderer gamle planar på nytt. Det er ikkje sikkert at alle godkjende område bør byggjast ut. Samtidig må kommunane ta meir omsyn til naturen når dei planlegg ny fritidsbusetnad.

Kommunal- og distriktsdepartementet har nyleg gitt ut ein rettleiar om planlegging av fritidsbusetnad. Rettleiaren beskriv korleis omsynet til natur og andre viktige forhold kan varetakast gjennom planlegginga. Eg har stor tillit til at kommunane gjer gode og kloke avvegingar i dette arbeidet.

I eit forslag frå MDG blir naturavtalen tolka som ein marsjordre til regjeringa om å gjennomføre ein «full gjennomgang» av planlagde hytteprosjekt.

Liknande forslag om «meir skånsam hyttebygging» har komme frå Raudt og Venstre.

– Løfte på internasjonale toppmøte er i seg sjølv ingenting verd for naturen, om vi ikkje følgjer det opp, seier Sofie Marhaug i Raudt.

– Vi må stimulere til auka hyttedeling

Trond G. Hagen, styreleiar i Norsk hytteforbund

– Eg trur vi så toppen i 2022. Om ikkje for all framtid, så for dei neste 30 åra. Hytteboomen under pandemien kjem av spesielle forhold som neppe vil gjenta seg med det første, og bra er det. Så er det fleire som skuldar oss for å «trekkje opp stigen etter oss». Til det er det å seie at eg unner alle ei hytte, men at vi må gjere grep slik at dette ikkje går over stokk og stein.

Arild Hermstad, MDG

– Vi vil utfordre ideen om at alle må eige si eiga nytte. Derfor vil vi auke støtta til organisasjonar og kommunar som driv med dele- og utlånsordningar av hytter, slik at vi legg til rette for berekraftige alternativ til til den hyttekulturen vi har i dag. I tillegg vil vi stimulere til auka hyttedeling for private eigarar og ikkje minst bildelingsløysingar, spesielt i byane. Både hytter og bilar er gjenstandar som i stor grad står ubrukt, og vi kan bli betre på å tilrettelegging for å dele desse enn i dag. Det vil både kunne gi auka ressursutnytting og vere bra for lommeboka. Vi kan ikkje akseptere dagens pågåande konkurranse mellom hyttekommunar der det handlar om å vere best på naturøydelegging.

Birgit Oline Kjerstad, SV

– Eg ventar at det vil kome strengare føringar for nasjonal arealpolitikk når regjeringa legg fram stortingsmeldinga si til naturavtalen. Ei innstramming må også gjelde andre sektorar, ikkje berre hyttebygging. Naturpanelet og klimapanelet har gitt oss nytt kunnskapsgrunnlag om kor alvorleg det er å byggje ned enno meir natur. Mange kommunar og lokalsamfunn har byrja å reagere, og snakke om at grensa er nådd. Eg trur dessutan at dyrtid og høge energiprisar vil gjere at fleire vil vere forsiktige med å investere i fritidsbustader, og at fleire kan tenkje seg å leige ut og dele på bruken av hytta si.

Sofie Marhaug, Raudt

– Hyttebygginga har auka og auka dei siste tiåra, til eit nivå som ikkje er berekraftig. Heldigvis kan vi snu dette. Men då trengst det faktiske tiltak for å dempe stadig meir utbygging i sårbar og urørt natur. Viss vi klarer å snu utviklinga, er det godt nytt for naturlandet Noreg. Det er det aller viktigaste. Mange elskar hyttelivet i naturen. Men då kan vi ikkje byggje ned stadig meir av den same naturen. Vi må i staden leggje til rette for fleire deleløysingar, leige ut og meir bruk av hyttene som allereie er bygget.

Ola Elvestuen, Venstre

– Vi må gjere mykje for å stoppe bit for bit-nedbyggingen i Noreg. Det er heilt klart at hyttebygginga ikkje kan halde fram som før. Samtidig må det bli slutt på at det blir klargjort alt for mange store næringsareal berre i håp om at nokon skal vise interesse for å etablere seg der. Og vi må slutte å la byar og tettstader halde fram med å flyte utover i stadig nye bustadfelt. I staden må det stillast krav om at det må ryddast opp i gamle kommuneplanar. Det er lagt til rette for alt for mykje nedbygging av natur i gamle planar i norske kommunar. Det vi treng er etablering av mange fleire verneområde, restaurering av mykje meir natur og det må leggjast til rette for meir natur i folks nærmiljø.

Helge Eide, KS

– Eg vil tru at den aukande merksemda om samanhengen mellom klima- og naturkrise vil gjere at det vil bli stilt fleire kritiske spørsmål enn tidlegare om detaljregulering av nye hyttefelt – sjølv om området er avsett til dette formålet i gjeldande kommuneplanar, verkeleg er berekraftig. Montrealavtalen er jo ein konsekvens av ei aukande merksemd om dette. Og denne aukande merksemda er ikkje reservert for internasjonale konferansar åleine – det gjeld også nasjonalt, regionalt og lokalt. Så vil eg vere svært varsam med å komme med spådommar for utbyggingstakten. Det er openbert også avhengig av konjunkturutviklinga dei kommande åra, og det er det ekstra stor uvisse om no.

Ingeborg Wessel Finstad, seksjonsleiar for natur og berekraft i DNT

– Naturavtalen krev ei kursendring i måten vi bruker areala våre på. Vi kan ikkje lenger forbruke natur som om den var ein uendeleg ressurs. Det må også få konsekvensar for hyttebygginga her i landet. Hyttefelt med hytter og infrastruktur betyr ofte store inngrep, både i fjellet, i skogen og i strandsona. Bit for bit blir bygd naturen ned, og over tid har dette fått store konsekvensar for naturen og for naturopplevingane våre. Vi treng ein forpliktande nasjonal hyttepolitikk. Kommunane kan ikkje lenger sitje på kvar si tue å gi utbyggingsløyve utan å sjå heile biletet og dei felles utfordringane vi står i.

Christian Steel, Sabima

– Eg meiner 2022 må vere høgvassmerket for hytteutbygging i Noreg. Ifølgje ei fersk utgreiing frå NINA har kommunane hytteplanar som ville tredoble arealet med hyttefelt, noko som viser at hyttebygginga er ute av kontroll. Dette går ut over både verdifull natur og folk som bur i hyttekommunane. Kommunane må ta seg kraftig saman og tenkje heilt annleis om naturforbruket sitt, og regjeringa må innføre langt strengare krav til og grenser for bygging av hytter i ny natur.

Truls Gulowsen, Naturvernforbundet

– Eg håpar og trur at hyttebygginga i norsk natur har passert toppen. Stadig fleire ser at vi har nok hytter, at det går an å dele på hyttene vi har, og at framleis ukritisk utbygging tek altfor mykje natur. Eg har inntrykk av at folk i mange «hyttekommunar» er lei av byggjeboomen og forventar både planvask og ein mykje meir styrt hyttepolitikk enn ein har hatt til no. Kommunevalet kan bli ein viktig peikepinn på om lokaldemokratiet kan styre dette, eller om det blir behov for meir statleg styring.

– Eg trur ikkje vi har sett toppen

NRK har også vore i kontakt med ekspertar som ikkje trur at toppen er nådd. Forklaringane varierer:

Ingen forpliktande nasjonal hyttepolitikk
Næringsinteresser og lokalt press på å skape økonomisk vekst
Manglande politisk vilje
Gamle reguleringsplanar som «ikkje er à jour med den nye røyndommen»

Bjørn P. Kaltenborn, som er seniorforskar ved NINA, identifiserer problemet med at areal- og utbyggingsavgjerdene ligg på kommunalt nivå – «der det er eit veldig press på å skape økonomisk verksemd».

– Sterke marknadskrefter kombinert med eit politisk regime som ikkje ønskjer nasjonal styring gjer at det ser temmeleg mørkt ut. Eg trur ikkje vi har sett toppen, seier han.

Avisa Hallingdølen har i vinter retta søkjelys mot eit omstridd hyttefelt i eit urørt naturområde i Gol – basert på ein reguleringsplan frå 2005.

– Mange av planane for utbygging er gamle planar

Trond Simensen, landskapsøkologi-forskar ved NINA

– Mange av planane for utbygging er gamle planar, som vart vedtekne på 70-, 80-, og 90-talet av ein annan generasjon kommunepolitikarar enn dei som bestemmer i dag. Vi har fått ny kunnskap om korleis klima og natur heng tett saman. Vi veit at effektiv arealbruk er ein nøkkelfaktor både for å bremse klimagassutslepp, for tilpassing til klimaendringar, og for å stanse tap av natur. Det er lokaldemokratiet i kommunane som bestemmer tillate arealbruk. Det er derfor viktig at kommunane no tek ein debatt om dette, og at kommunane oppdaterer eldre planar og vurderer om tidlegare godkjende utbyggingsområde skal takast ut. Vi kan kalle det ein «planvask». Eit slik debatt må ta omsyn til ny kunnskap.

Vidare er det godt nytt for hyttelandet Noreg viss vi kan byggje hytter på ein smartare måte, med lågare forbruk av energi, mindre tap av natur og reduserte klimagassutslepp. Det ligg eit stort potensial i å oppgradere eldre hytter, og i større grad byggje hytter i område som frå før har reduserte naturkvalitetar, i staden for å byggje ned fleire naturområde. Slik kan vi lykkast med å nå måla i naturavtalen.

– Om 2022 blir høgvassmerket for hytteutbygging i Noreg? Tja, det er lov å håpe, seier Andrew Kroglund, som er generalsekretær i Besteforeldrenes klimaaksjon (BKA).

Han presiserer at det er forskjell på kva han håpar, og kva han trur:

– Det er berre nokre dagar sidan miljøministeren køyrde over faglege råd og opna for ny E6 gjennom eit naturreservat.

– Viktigare å snakke om bruk enn om bygging og lokalisering

Det største hyttefylket i Noreg – Innlandet – sende for kort tid sidan ut eit forslag der det heiter at:

«Fritidsbustader bør fortrinnsvis lokaliserast i tilknyting til eksisterande strukturar som serviceområde, transportårer og annan infrastruktur. Då blir fritidsbebuarane mindre avhengig av bil ved reise og opphald, og naturtapet, energibruken og klimagassutsleppa blir reduserte».

Carlo Aall, som er professor i berekraftig utvikling ved Vestlandsforsking, meiner det er viktigare å snakke om «bruk» enn om «lokalisering».

– Vi må endre forståinga av hytteutvikling frå å vere «fleire hytter per kommune» til «fleire hyttedøgn per hytte», seier han.

Resepten er å veksle «ingeniør-tilnærminga» (korleis byggje miljøvennlege hytter) inn i ei meir økonomisk tilnærming (korleis dele og bruke hyttene som alt finst).

– I praksis handlar det om å hjelpe hytteeigarar med å leggje til rette for deleordningar og vaktmeisterordningar.