Ny inntektsfordeling mellom fylka: Dette er vinnarane og taparane

Eit ekspertutval har gått gjennom inntektssystemet for fylkeskommunane og lagt fram sine tilrådingar.

Målet med det nye systemet er å tilpasse inntektsfordelinga til fylkesinndelinga frå 2024, då Noreg «sprett tilbake» til 15 fylke.

Stortinget vedtok i juni å dele opp følgjande fylke:

• Viken blir delt i tre nye fylke: Østfold, Akershus og Buskerud
• Vestfold og Telemark blir delt i to nye fylke: Vestfold og Telemark
• Troms og Finnmark blir delt i to nye fylke: Troms og Finnmark

Det nye systemet inneheld både vinnarar og taparar (sjå grafikk).

Taparane er: Rogaland, Nordland, Møre og Romsdal, Troms og Vestland.

Vinnarane er: Akershus, Oslo, Innlandet, Østfold og Finnmark.

– Eg er trygg på at kommunalministeren vrakar dette

Vestland fylkeskommune taper 82 millionar med den nye inntektsfordelinga, som eit fleirtal i utvalet stiller seg bak.

– Dette framlegget er så dårleg at eg er trygg på at kommunalministeren vrakar dette, seier fylkesordførar Jon Askeland (Sp).

Han tilhøyrer same parti som kommunal- og distriktsminister Sigbjørn Gjelsvik (Sp).

Askeland seier framlegget «svekker Noreg si evne til å lukkast med å skapa verdiar og sysselsetjing».

– Eg unner menneska i Akershus og Oslo alt godt. Men for noverande regjering er det uaktuelt å tillata eit inntektssystem som svekker utviklingspotensialet i verdiskapingsfylka langs kysten og sentraliserer dei økonomiske musklane i landet enno meir, seier han.

– Det passar regjeringa veldig dårleg

Den nye fordelingsnøkkelen vert motteke med uro fleire stadar langs kysten.

Nestleiar i Nordland fylkesråd, Svein Øien Eggesvik (Sp) seier forslaget er einstydande med å «ta pengar frå distrikta og gi dei til område med tettare befolkning».

– Det passar regjeringa veldig dårleg, seier han.

I august vart det lagt fram forslag til ny inntektsfordeling mellom kommunane. Blant forslaga var «ein moderat utjamning» der 10 prosent av inntektene til «kraftkommunane» vart delte med andre kommunar.

Hurdalsplattforma seiar at lokalsamfunn som stiller naturressursane sine til disposisjon skal få meir att for det.

Forslaget skapte difor ideologiske og praktiske utfordringar for Senterpartiet, som la forslaget dødt etter éin dag.

– Ingenting av dette vil skje med oss i regjering, uttalte Heidi Greni, kommunalpolitisk talsperson for Senterpartiet.

– Modellen får dramatiske konsekvensar

Fylkesordførar i Rogaland, Marianne Gudmundson Chesak (Ap), seier forslaget til nytt inntektssystem for fylkeskommunane vil øydeleggje satsinga deira på at fleire skal reise kollektivt, og «må sendast i retur».

– Denne modellen får dramatiske konsekvensar for oss, og vil bety store kutt i tenestene våre.

Blant vinnarane i den nye modellen er Agder, som får ein gevinst på 25 millionar kroner.

– Her er vi meir fornøgd enn ved tidlegare endringar av inntektssystemet. Det ser ut til at ein no i større grad justerer etter behovet vårt, seier fylkesordførar Arne Thomassen (H).

I «Kontrollutvalet», som er ein podkast frå Kommunal Rapport, utdjupar han:

– No har vi vore taparane ved to tidlegare omleggingar. Så no håpar eg dei andre er rause mot oss, og at det er vår tur til å kome litt betre ut.

– Er dette systemet meir rettferdig?

– Vi føler det, men det er det sikkert ulike syn på.

– Ikkje uventa at dei som taper på forslaget, kritiserer det

Forslaget til nytt inntektssystem er no sendt på høyring, med frist for tilbakemelding i mars neste år.

Ekspertutvalet er leidd av Trond Erik Lunder, seniorforskar ved Telemarksforsking.

– Det er ikkje uventa at dei som taper på forslaget, kritiserer det, seier han.

Han understrekar at utvalet har prøvd å finne ein fordelingsnøkkel som legg mest mogleg objektive kriterium til grunn.

– Fylka skal få midlar etter behovet, og ikkje kva dei prioriterer å bruke dei på.