– Det nyttar ikkje at det står hjertestartarar rundt omkring om ingen veit kor dei er, seier Jon Olav Kvamme.
Han er bonde i den lange, smale Oldedalen – førti minutt frå kommunesenteret Stryn.
Om sommaren kryr det av turistar her, og om ulukka er ute er vegen lang og kronglete for ambulansetenesta.
Då er det i staden Kvamme som kjem ilande til, som del av eit lokalt akutt-team av frivillige.
– Det kan vere ein sjokkoppleving for dei som kjem opp i det, seier han.
I 2019 vart 34 personar gjenoppliva ved hjelp av hjertestartar – før ambulansen kom fram.
Hjartestartaren til akutt-teamet i Oldedalen ligg i det offentlege registeret for hjartestartarar. Men det er det berre dei færraste som gjer.
I røynda kan det vere ti gongar så mange som dei 6200 hjartestartarane som er registrerte.
KRONGLETE VEG: Om sommaren kryr det av turistar i Oldedalen, og om ulukka er ute er vegen lang og kronglete for ambulansetenesta.
Hjertestartaren vert hengande på veggen
– Vi trur at det i alle fall er 60.000 hjartestartarar der ute, seier Siw Lilly Osmundsen i Nakos som drifter registeret.
Det offentlege registeret vart lansert 3. april 2017 av helseminister Bent Høie, men er fullt av «hol».
Osmundsen trur forklaringa er at mange ikkje har høyrt om registeret, og dels at mange trur «jobben er gjort» i det augneblinken dei skaffar ein hjartestartar.
– Å ha ein hjartestartar krev ein porsjon idealisme og at du tek deg sjølv i nakken, seier ho.
Ho oppmodar folk til å spreie ordet og vere «medvitne eigarar» av hjartestartarar.
– Sjå til at han har det bra, og gi beskjed til registeret. To gongar i året.
Alternativet er at han er mykje mindre verdt, seier ho:
– Det kan skje ein hjartestans på gata utanfor, men startaren vert hengande på veggen fordi ingen andre enn eigaren veit om han.
I tillegg er ytterlegare 8200 startarar oppført som «utilgjengelege» fordi eigarane ikkje har oppdatert dei i registeret. Det må gjerast to gangar i året.
Dei registrerte hjartestartarane er også synlege i appen Hjelp113.
UFULLSTENDIG: I kartet til naudsentralen er det registrert 6200 hjartestartarar. I røynda kan det vere ti gongar så mange.
Grafikk: Skjermdump fra 113.no/hjertestarterregisteret/Mikael (14) vart redda av ein hjartestartar
Ifølge Europeisk Gjenopplivingsråd (ERC) er sjansen for å overleve hjartestans opptil 70 prosent om ein hjertestartar er på plass innan tre til fem minutt.
Kvart år vert 3000–4000 menneske ramma av uventa og plutseleg hjartestans utanfor sjukehus i Noreg.
Helseministeren starta i 2017 «ein dugnad» for å redde 200 fleire menneske i året som får hjartestans.
I fjor fortalde NRK historia om Mikael på fjorten år som vart redda av ein hjertestartar og handlekraftige vener.
Hjartestartaren gjer ein analyse og avgjør om eit støyt er nødvendig. Om det krevjast elektrisk støyt, vil hjertestartaren instruere brukaren til å trykke på ein knapp.
Brukaren trenger berre å slå på eininga, feste elektrodane korrekt på brystet til pasienten og hjertestartaren vil analysere hjarterytmen og gi instruksjon om kva som skal gjerast.
UREGISTRERT: Dag Sætren ved ein av hjertestartarane i Eid sentrum som ikkje låg inne i det offentlege hjartestartarregisteret
Foto: Dag Sætren– Det handlar om liv og død
– På Nordfjordeid var det berre fire hjertestartarar i registeret, seier Dag Sætren, leiar i Eid Røde Kors.
Han vart oppmerksam på mørketala då han sjekka kartet og såg openberre manglar.
Skjult rundt om i kommunen dukka ytterlegare 10 hjartestartarar opp då dei gjekk frå dør til dør, så å seie.
Avisa Fjordabladet skreiv først om saka.
Sætren oppmodar folk til å registrere startarane sine:
– Det finst mange hjertestartarar, men når dei verkeleg trengst er det ikkje sikkert at dei er haldne ved like og tilgjengelege. Dette handlar om liv og død.
LES OGSÅ: Kim Hedlund Vagstad (28) vart båre inn på kjølerommet etter hjartestans.
