411 dagar gjekk før staten tok ansvar – kan ha gjort folk sjukare

– I starten opplevde innbyggjarane akutte helseplager, som hoste, hovudverk, søvnvanskar, sår hals, augeplager og kvalme. Og folk blei bekymra, men likevel tok det tid før dei nasjonale helsestyresmaktene kom på bana, seier Gro Tjalvin, overlege ved Yrkesmedisinsk avdeling i Helse Bergen.

24. mai 2007 gjekk tre tankar i lufta ved dåverande Vest Tank sitt anlegg i Sløvåg i Gulen kommune. Mange i nærområdet fekk langvarige helseplager av ureininga.

Men det gjekk 411 dagar før Regjeringa tok ansvar, då dåverande miljøvernminister Erik Solheim og helsedirektør Bjørn Inge Larsen vitja Gulen 9. juli 2008.

Bekymring

At staten kom seint på bana, kan ha gjort folk sjukare:

– Den stadige bekymringa kan ha gitt auka helseplager, for det er ikkje alltid eksponeringa i seg sjølv, men korleis den blir tolka – bevisst og ubevisst – som kan ha betydning for helseplager, seier Tjalvin.

Overlegen har skrive ein doktorgrad ved Universitetet i Bergen om helseplagene etter Vest Tank-ulukka:

Tankane i Vest Tank-eksplosjonen var fylte med giftige restar etter ulovleg reinsing av dårleg bensin – såkalla koksbensin – som skulle seljast til land i Afrika.

Avfallet som eksploderte, var det same som tidlegare hadde teke livet kring 15 menneske og gjort nesten 100000 menneske sjuke i Elfenbeinskysten, dokumenterte NRK Brennpunkt i 2008.

Endra regelverk

Folk i Gulen og Masfjorden hadde helseplager og var redde, men lenge ingenting blei gjort. Og fyrst halvtanna år etter ulukka fekk alle innbyggjarane ei systematisk helseundersøking på staten si rekning.

Etter tre helsegranskingar – i 2008, 2010 og 2012 – var konklusjonen at folk fem og eit halvt år etter ulukka framleis hadde helseplager, men ingen var blitt alvorleg sjuke. Etter det vidareførte ikkje Helsedirektoratet undersøkingane.

– Eitt år er altfor lenge, seier Jakob Linhave, avdelingsdirektør i Avdeling for miljø og helse i Helsedirektoratet, om staten si responstid:

– Det positive etter Gulen-ulukka er at regelverket er endra. Me må kunne støtta kommunar som har eit akutt behov. Difor har Folkehelseinstituttet ein akuttberedskap for kjemikaliehendingar – og skal kunne rykkja ut og hjelpa kommunen med informasjon og anna ekspertkompetanse.

Blei ikkje tekne på alvor

I tidlegare studiar har forskarane sett at nettopp redsla for at noko kan vera farleg, ofte kan gi helseplager. Det er difor viktig at innbyggjarane blir tekne på alvor når dei er bekymra, seier Tjalvin i doktorgraden sin.

– Den konklusjonen er lik slik me opplevde det, seier Halsvik, naboen til tankanlegget i Sløvåg.

– Me blei ikkje tekne på alvor og måtte stå veldig på for å få gehør for noko ikkje var som det skulle.