Oppdaga fisk med store sår i merd: – Dette er triste bilete

Laurdag 27. august padlar Øyvind Stuvik som vanleg kajakk mellom øyane vest for Sotra. Han er leiar i selskapet Fjordexpedition, som driv med guida turar i Øygarden.

Ved Syltøyna vest for Møvik passerer kajakkfølget ei merd der fiskarar har plassert ein makrellfangst i såkalla «lås» eller «steng».

– Me såg at nokre få av fiskane var sjuke, seier Stuvik til NRK.

Steng er ein vanleg måte å oppbevara levande villfisk før den skal fraktast til fiskemottak.

Men då Stuvik og eit turfølge kjem forbi staden igjen fem dagar seinare, er det dei ser i merden ikkje normalt.

Tipsaren: – Hårreisande

Mykje av fisken dei ser øvst i vatnet er full av sår.

Stuvik tar ein liten video av fisk i merden, både over og under havoverflata.

Det verkar som at fleirtalet av fiskane på filmen har kvite eller raude sår på ryggen, sidene eller snuten.

Han og den andre guiden bestemmer seg for å melda frå til både Fiskeridirektoratet og Norges Miljøvernforbund neste dag.

– Eg har ikkje lyst til å laga sur stemning for fiskarane i området. Det er ikkje sikkert dei har gjort det med vilje. Det er jo ikkje vanleg å sjekka under vatn med gopro-kamera.

Han understrekar at turfølget fokuserte på å ikkje øydelegga noko eller ta på noko.

Veterinær: – Infeksjonar

Fiskeridirektoratet fekk videoen og varselet. Det fekk også NRK, og viste videoen til veterinær Åse Helen Garseth.

Ho er fagansvarleg for villfiskhelse på Veterinærinstituttet.

– Dette er triste bilete som viser omfattande skader på nesten alle fisk. Det ser ut som enkelte har fått bakterie- eller soppinfeksjon i huda, kommenterte Garseth.

– Når makrellen står i steng som her, kan dei stryka seg mot tau eller liknande. Då kan dei mista skjel og beskyttande slimlag og dermed bli meir mottakelege for infeksjonar.

Garseth meinte det ut frå videoen var vanskeleg å seia kvifor dette har skjedd.

– Men det ser ut som dette ikkje handlar om naturlege årsaker, men måten fisken blir halden på der. Dette er ei sak for Mattilsynet, meinte ho.

Fiskaren: – Litt hard medfart

På oppdrag for direktoratet rykka kystvaktskipet «KV Tor» ut og kontrollerte merden neste dag.

– Me var varsla om at stenget hadde fisk som hadde byrja å komma i ganske dårleg forfatning. Kystvakta og me kontakta eigaren, som møtte «KV Tor» på staden laurdag morgon.

Det seier seksjonssjef Roger Aasarmoen i kontrollseksjonen i Fiskeridirektoratet, region vest.

Det heile enda med at 11 tonn fisk måtte slaktast på grunn av skadane.

Eigaren av denne makrellfangsten er fiskar Jakob Magnar Jakobsen frå Sotra.

Han seier til NRK at fangsten hadde stått tre-fire dagar i stenget då brønnbåten skulle frakta fisken til mottaket. Men brønnbåten kunne ikkje komma, fordi kjøleanlegget om bord havarerte.

– Då hadde me allereie byrja å trenga merden saman, slik at fisken får mindre plass før han blir pumpa over i brønnbåten. Men så skar det seg på grunn av havariet. Ein del av fisken hadde då fått litt hard medfart, seier Jakobsen til NRK.

Han understrekar at situasjonen ser verst ut ved havoverflata.

– Rett under overflata er det lett å sjå fisk med tydelege raude sår i skinnet, men det er dei skadde fiskane som svømmer høgt. Det meste av fisken er uskadd og held seg lenger nede i merden, seier Jakobsen.

11 tonn vart til olje

Etter at Kystvakta kontrollerte merden, fekk Jakobsen same dag frakta fisken fekk.

Ingenting av fangsten kunne brukast til menneskemat.

– Den hadde ikkje kvaliteten som skal til for å bli matfisk, seier Aasarmoen i Fiskeridirektoratet.

Alle 11 tonna vart frakta til sildeoljefabrikk i Måløy for å bli fiskeolje eller fiskemjøl, altså stort sett brukt til fiske- og dyrefôr.

Det svarar til minst 20.000 middagsporsjonar med makrell.

– Denne fangsten kunne ikkje nyttast til matfisk. Sjølv om berre noko var skadd, var det ikkje hensiktsmessig å skilja frisk frå skadd fisk, forklarer både Aasarmoen i direktoratet og fiskaren sjølv.

Inga tidsgrense

Ifølge Jakobsen stod makrellen til saman ei veke i merden, altså sidan kajakkpadlarane observerte stenget første gong.

– Visste du om den skadde fisken?

– Ja, me hadde jo planlagt å ta den opp når det passa inn i driftsopplegget me hadde. Fisken kan vanlegvis godt stå 3-4 veker viss den har fått fin behandling på veg inn i merden. Men ikkje i dette tilfellet med ein del sårfisk og litt daud fisk, seier Jakobsen.

Han er kritisk til at kajakkpadlarar har vore tett inntil merden.

– Eg ser ikkje vekk frå at det bidrar ytterlegare til å stressa opp fisken, noko som kan ha gitt meir skadd fisk.

Aasarmoen i Fiskeridirektoratet stadfestar at det ikkje finst ein tidsfrist for kor lenge levande fisk kan stå i «lås».

– Bør det vurderast å setta ei grense?

– I den grad noko går gale, kan ein alltid kunne seia at regelverket ikkje handterer alle situasjonar. Hendingar som dette skjer sjeldan. Men me vil vurdera om denne saka bør spelast inn i forhold til eventuelle regelendringar, seier han.

1. september gjekk fristen ut for å gi innspel til ei ny stortingsmelding om dyrevelferd. I forslaget frå regjeringa heiter det mellom anna at «levende lagring av villfisk bør drøftes i det vidare arbeidet med denne meldinga».

Vurderer reaksjon, men «fjerna bevis»

Kystvakta varsla allereie laurdag at dei meiner det ikkje har skjedd noko straffbart i saka. Men Fiskeridirektoratet undersøker no saka vidare.

– Det er for tidleg å seia noko definitivt om det ha skjedd lov- eller regelbrot og om det eventuelt kan bli konstatert skuld.

Men direktoratet sikra seg ikkje dokumentasjon av kor mykje av fisken som faktisk var skadd.

– Nei, me følgde ikkje fisken til levering på sildeoljefabrikken, og kan ikkje seia nøyaktig helsetilstand til all den fisken.

– Så bevismaterialet om helsetilstanden til fisken er no borte?

– Ja, det er vekke, det einaste me har er gopro-videosnuttane frå overflata, men fisken nede i merden har som regel mykje betre kvalitet, seier Aasarmoen.