Rekordmange protesterte mot rettsreform: – Israel går frå demokrati til diktatur

Ifølgje arrangørane deltok rundt 300.000 personar i demonstrasjonar landet rundt laurdag kveld. Det gjer i så fall demonstrasjonane til dei største som har vore halde i landet nokosinne, skriv The Times of Israel.

Over 160.000 samla seg i gatene i storbyen Tel Aviv, skriv Haaretz. I hamnebyen Haifa lenger nord på kysten deltok rundt 30.000 demonstrantar. Det var også demonstrasjonar fleire titals andre stader, mellom anna i Jerusalem, Herzliya, Sderot, Eilat og Beersheba, ifølgje avisa.

I Tel Aviv oppstod det samanstøytar med politiet etter at demonstrasjonen var avslutta. Rundt 2000 personar tok seg forbi sperringane til politiet, sette fyr på bildekk og sette opp sperringar på ein motorveg.

21 personar vart arresterte.

Eksstatsminister varslar sivil ulydnad

Elles gjekk kvelden roleg for seg i dei ulike demonstrasjonane. Ei rekkje politikarar heldt talar, blant dei tidlegare statsminister Ehud Barak.

– Dette er den verste krisa sidan staten Israel vart oppretta. Viss desse diktaturlovene blir sette ut i livet, har vi ikkje noko anna val enn å ta i bruk ikkje-valdeleg sivil ulydnad, sa Barak til folkemengda i Tel Aviv.

Han kalla planen til Netanyahu for «eit attentat på sjølvstendeerklæringa som kjem til å forvandle Israel til eit diktatur».

Tidlegare forsvarsminister Benny Gantz talte til folkemengda i Haifa.

– Netanyahu burde rette skytset mot fiendar av staten, og ikkje mot dei gode og lojale borgarane til staten, sa Gantz.

Gantz' partifelle og parlamentarikar Gideon Saar sa at regjeringsplanen er å tvinge folket i kne, skriv Jerusalem Post.

– Dette er ei svak og kortsynt regjering og den første antisionistiske regjeringa. I Knesset i Jerusalem har dei framleis fleirtal, men for folket utgjer dei ein stadig mindre minoritet, sa Saar.

– Kjempar for sjela i landet

Opposisjonsleiar og tidlegare statsminister Yair Lapid sa om Netanyahu at «tida er inne for gjere slutt på løgnene dine. Som alle viktige økonomar i Israel og verda har forklart, er det du som øydelegg økonomien. Det er du som er den som splittar folk. Det er du som oppmodar til vald».

– Vi kjem ikkje til å tillate at du knuser det israelske demokratiet og vi har ingen plan om å sitje stille og sjå på den giftige oppviglinga di, sa den tidlegare statsministeren vidare.

Lapid la laurdag kveld ut eit bilete på Twitter og som viser ei enorm folkemengd frå lufta.

– Over ein kvart million israelarar i heile landet kjempar for sjela i landet, skreiv han.

– Demokrati på spel

Framfor ei folkemengd i Rehovot, ein by sør for Tel Aviv, sa arbeidarpartileiar og tidlegare samferdselsminister Merav Michaeli at Netanyahus «vald og oppvigling gir oss berre meir motivasjon til å kjempe og protestere».

– Vi skal få dei til å ta eit steg tilbake. Vi skal halde fram med å gå ut på gatene heilt til dei blir tvinga til å stanse. Vi kjem ikkje til å la dei ta frå oss landet vårt og demokratiet vårt, sa ho.

Demonstrasjonane laurdag var dei åttande på like mange laurdagar på rad, der israelarar vifta med flagg og ropte slagord mot Netanyahu og regjeringa hans.

– Vi fryktar verkeleg at vi kan komme til å bli eit fascistisk land. Vi kjempar for landet vårt, for demokratiet, for like rettar for alle, sa ein av demonstrantane i Tel Aviv, den 68 år gamle pensjonisten Ronit Peled, til nyheitsbyrået AFP.

Demokrati! Demokrati!» ropte folkemengda.

Sivil ulydnad

Tidlegare Mossad-sjef Danny Yatom sa laurdag kveld til israelske Channel 13 News at dersom rettsreforma blir vedteken, vil det vere legitimt å nekte å ta imot ordrar frå regjeringa.

– Den same kampflypiloten eller soldaten i spesialstyrkane, eller kven som helst andre, har skrive under på ein avtale med eit demokratisk land. Men i den augneblinken at landet blir eit diktatur og han får ein ordre frå ei illegitim regjering, så meiner eg at det vil vere legitimt å ikkje lystre ordren, sa Yatom.

Han understreka at «det er ingen tvil om at landet har endra seg, og det som skjuler seg i rettsreformkuppet er at landet går frå å vere eit demokrati til å bli eit diktatur».

Netanyahu forsvarer reformbehov

Netanyahu overtok statsministerposten i desember og fekk på plass ei samlingsregjering som blir rekna for å vere den mest ytterleggåande i landets historie.

Han er tiltalt for korrupsjon. Det er klagar som han sjølv har avvist.

Nokre kritikarar meiner at forslaget om rettsreformer kan setjast i samanheng med nettopp denne tiltalen. Sjølv har Netanyahu avvist at det er nokon slik kopling.

– Dommarar har for stor makt

Netanyahu har forsvart behovet for rettsreformer ved å seie at ein må rette opp igjen maktbalansen. I dag har dommarar for stor makt over folkevalde politikarar, har han sagt.

Det er ei fråsegn som mellom andre leiaren i høgsterett, Esther Hayut, er usamd i. Ho fordømmer reformforslaget som eit angrep på sjølvstendet til rettsvesenet.

Reformforslaget gir mellom anna regjeringa meir tyngd i komiteen som vel dommarane i landet. Forslaget fjernar retten høgsteretten har til å erklære grunnlovstillegg ugyldige.

Reforma gir også Knesset, den 120 medlemmer store nasjonalforsamlinga, makt til å overstyre avgjerder frå høgsterett med eit fleirtal på 61 stemmer.

Ekspertar og FN ber Netanyahu snu

Juridiske ekspertar har åtvara om at reformforslaget legg store avgrensingar på høvet høgsteretten har til å halde auge med regjeringa.

Grunnleggjande rettar som likskap og ytringsfridom vil vere ubeskytta, meiner dei.

Analytikarar meiner at ei slik innskrenking vil gjere det mogleg for dei folkevalde, med simpelt fleirtal, å setje avgjerder frå høgsteretten til side. Til dømes kan då Knesset annullere korrupsjonsskuldingane mot Netanyahu, dersom han skulle bli dømd.

FN har og engasjert seg. Tysdag sa FNs høgkommissær for menneskerettar, Volker Türk, at endringane vil svekkje sjølvstendet til rettsvesenet, rettstryggleiken og menneskerettane til israelarane.

– Absurd

Türk oppmoda Israel til å setje behandlinga av reformforslaget på pause for å opne opp for ettertanke og breiare debatt.

Dei føreslåtte endringane «vil på drastisk vis undergrave evna rettsvesenet har til å forsvare individuelle rettar og vidareføringa av rettsstaten», sa han.

– Erfaringane i Israel og elles i verda har vist verdien av eit uavhengig rettsvesen som sikrar at dei folkevalde held oppe grunnleggjande juridiske standardar som er fastsette i lovene i landet, sa Türk, som bad Netanyahu lytte til kritikken.

– For ein absurditet, svarte Netanyahu. Han bad Türk i staden om å «fordømme brota på menneskerettane i Iran, Syria eller dei palestinske sjølvstyreområda».

Reformforslaget må gjennom tre avstemmingsrundar i Knesset. Det gjekk gjennom den første runden som vart halden tysdag.