Draumen om Europa

Det var heilt feil å kome til Warszawa med bil.

Eit stort gjerde vakta av politimenn med køller sperrar vegen.

Hotellet der vi skal bu ligg uheldigvis vegg i vegg med den polske kringkastinga som er eit naturleg mål for demonstrantane. Eg ringer resepsjonen og ber dei hjelpe oss forbi politisperringane.

Tre ungdommar kjem til unnsetning. Ein parkerer bilen som står midt i vegen, og dei andre dreg med seg bagasjen over gjerdet.

Det er kamerautstyr, munnbind og vernedressar, alt ein treng for å overleve både pandemi og revolusjon.

På hotelltrappa blir vi stoppa av ein middelaldrande politimann. Han skuldar hotellstaben for å vere demonstrantar, og ber dei reise heim. Det nyttar lite å vise til at dei har eit hotell å drive. Dei har berre å følge ordre frå politiet!

Ein fjerde resepsjonist kjem til for å hjelpe, men også han blir skulda for å vere demonstrant. Det byrjar sjå mørkt ut for om vi får sjekka inn på hotellet denne kvelden.

Etter harde forhandlingar maktar dei til slutt å overtyde politimannen, og vi kan søke dekning bak dei tjukke betongveggane til det som blir kalla «Prudential-skyskraparen».

– Velkomen til Hotell Warszawa!

Høghuset var ein gong symbol på det moderne Polen. Antenna på taket kringkasta dei første fjernsynssendingane i Europa i 1936!

Nazistane skaut over 1000 granatar, kan vi lese på ein plakat i heisen. Sjølv ikkje ein fulltreffar frå ein to tonns Karl Gerät-granat klarte å gruse bygningen.

Ironien er til å ta og føle på.

Utanfor står over 200.000 menneske og protesterer mot ei nasjonalkonservativ regjering som har ein stor appetitt på kontroll. Det vere seg media, rettsvesenet, kva seksuell legning folk skal ha, og no også kvinnekroppen.

Det som fekk det til å koke over for folk er ei ny lov som i praksis fører til at polske kvinner enten må reise utanlands, eller hyre inn lugubre kjøkkenbenk-gynekologar, for å ta abort.

Vi kom altso til Polen midt under den største demonstrasjonen sidan solidaritetsrørsla herja på 80-talet.

Symbolet alle går med er eit raudt lyn, som også vart brukt av polske motstandsheltar under andre verdskrigen.

Antiklimakset

Morgonen etter er eg klar til å dekke det som vi frå den internasjonale pressen rekna med ville bli det store klimakset. Det var trass alt laurdag og folk hadde fri frå jobb.

Men der det i går stod rekker med opprørs- og militærpoliti, står det no nokre meir avslappa betjentar med politihua på snei og sneipen i kjeften.

Ein litt forvirra skinhead-type vandrar rundt med ein diger blåveis. Gårsdagen hadde ikkje vore noko høgdepunkt for dei mange «patriotane» som hadde møtt opp for å stå i kringvern rundt ymse kyrkjer, for å verje det dei kalla Polens kristne identitet.

Vi bestemmer oss for å besøke heimen til Jarosław Kaczyński. Det går rykte om ein stor demonstrasjon der.

Visestatsminister Kaczyński blir sett på som hjernen bak den nye nasjonalismen i Polen. Tvillingbroren Lech omkom i ein mykje omtalt flystyrt i 2010.

– Det er synd det var den meir moderate broren som døydde, fortel medhjelparen min, Agnes.

Ho jobba tidlegare for polsk kringkasting, men har gått lei all sensur og politiske direktiv.

Agnes har funne meg ei mor og ei dotter som har brukt føremiddagen på å lage plakatar med slagord. Men dei er kanskje med litt for vår skuld. Når vi kjem fram til Kaczyński sin villa, er det fleire politibilar enn demonstrantar.

Kvar er folkemengda frå i går?

Agnes fortel at det er allehelgensdag denne helga. Ei frihelg som kanskje er like viktig som julaftan i det katolske Polen.

Mykje kunne tyde på at dei som i går marsjerte i raseri mot kyrkja, i dag hadde teke seg fri for å feire ei religiøs høgtid.

Eg har med meg den ungarske fotografen András, som blir ringt opp av ein fortvilt kollega.

András fortel at journalisten har køyrt bil heilt frå Budapest for å dekke det han trudde var dei største demonstrasjonane i moderne polsk historie.

Den ungarske regjeringa har som den polske prøvd å kvele uavhengige medium, og reportasjeturen skulle vere den første store satsinga til ei ny ungarsk opposisjonsavis.

Journalisten måtte reise heim med uforretta sak.

Vi er også i ferd med å gi opp. Det er heilagdag og koronavirus. Alt er stengt, og gatene er tomme.

Men eit steinkast unna høyrer vi eit brus.

Teaterprotesten

Utanfor ei grå kommunist-era bustadblokk har det samla seg ei gruppe ungdommar som sperrar vegen for trikken og bilane.

Vi tek oss inn bakvegen og møter Magdalena.

Ho fortel ho har lånt ut leilegheita si til nokre unge skodespelarar.

11 andre naboar har gjort det same, slik at fasaden til blokka har blitt forvandla til teaterscene i fleire etasjar.

Stykket dei skal framføre handlar om korleis det slaviske folk kommuniserte med døde slektningar og skrømt i førkristen tid.

Lyden er skrudd opp i håp om at skrømtet borti gata skal få det med seg.

Ein nabo har klipt over straumleidningen i protest mot protesten, men ungdommane tek det med eit smil.

Og vi får vite kor ideen med å spele skodespel ut stovevindauget kom ifrå:

– Eg fekk bot for å skrive slagord med krit på fortauet, men i mi eiga leilegheit kan eg gjere som eg vil, fortel initiativtakaren som til vanleg er kunstmålar.

Avvist på dørstokken

Dagen etter er det søndag, og eg har innsett at det ikkje vil bli fleire demonstrasjonar før Helgemessa er over.

Så fokuset er skifta til koronaviruset. Smittetala skyt i vêret, og regjeringa har i all hast byrja innreie den nasjonale fotballarenaen til feltsjukehus.

Agnes fortel at det er installert ein diger oksygentank med eit intrikat røyrsystem som skal forsyne eit nettverk av respiratorar.

Plutseleg blir avtalen avlyst. Agnes hysjar på meg, ein mann snakkar med alvorleg stemme i andre enden av telefonen.

Det hadde kome dei for øyre at vi hadde rapportert frå demonstrasjonane mot regjeringa, og difor kunne vi ikkje få sikkerheitsklarering til å besøke stadion.

Eg sit i baksetet og kjenner brått ein stor sympati for dei i framsetet. Polske Agnes og ungarske András.

Begge er flinke journalistar som må sette karrierane sine på vent på grunn av begrensningene regjeringane i dei to landa setter for media.

Dette er ikkje obskure diktatur i fjerne strok, det er snakk om EU-medlem, moderne nasjonar i det sentrale Europa.

Ei bølgje av takksemd kjem over meg for at pressefolka til Erna Solberg ikkje dikterer kven som skal vere sjefen min, eller kva eg kan og ikkje kan rapportere om.

Kanskje vil den yngre generasjonen gjere ein slutt på dette både i Polen og Ungarn.

Sjølvsagt så lenge revolusjonen skjer måndag til fredag utanom feriar og viktige høgtider.

• LES MEIR OM POLEN HER
• LES MEIR OM UNGARN HER