Dommar vil forby abortpille i USA

Ein føderal dommar i Texas meiner abortpilla mifepristone som blir brukt ved medisinske tidlegabortar, aldri burde vore godkjent. No vil han at pilla skal bli ulovleg i heile USA.

Slike piller står for meir enn halvparten av abortane i USA.

Dommar Matthew Kacsmaryk vart utnemnd under president Donald Trump og er kjent som kristen-konservativ og abortmotstandar.

Oppheva godkjenninga

Han fekk saka etter at ein gruppe konservative abortmotstandarar i delstaten gjekk til retten med et krav om at godkjenninga skulle opphevast slik at pilla kunne takast av marknaden over hele landet.

Mifepristone, også kjent som RU-486, vart utvikla på 1980-talet.

Pilla vart greidd ut i USA fire år før ho vart godkjend og teken inn på FDAs liste over tillatne medisinar i 2000. I Frankrike har ho vore i bruk sidan 1987.

Men den konservative dommaren i Amarillo i Texas, meiner USAs legemiddelverk FDA har ignorert utfordringar med pilla. I den 67 sider lange rettsavgjerda argumenterer han for at pilla ikkje har vore forsvarleg granska.

Han har difor oppheva godkjenninga for heile USA, men gitt regjeringa ein sjudagars frist for å gripe inn.

Det betyr at president Joe Biden kan hindre at forbodet trer i kraft. Anken frå Justisdepartementet er allereie sendt til ein appelldomstol, skriv departementet på si heimeside.

Justisminister Merrick Garland uttaler at han er sterkt ueinig i avgjerda frå Texas. Han viser til at ekspertane i FDA seier at mifepristone er eit trygt og effektivt legemiddel.

Departement er opptatt av å verne tilgangen til abort, skriv han.

Presidenten i den amerikanske legeforeininga, Jack Resneck, seier til AFP at det er «uforsvarleg og farleg» å la dommarar blande seg inn i «grundig, bevis-basert vitskap» som ligg til grunn for godkjenning av legemiddel i FDA.

Planned Parenthood, som er den største pro-abortgruppa i USA, seier at dommen frå Texas er eit «overfallsåtak på vitskap».

– Vi burde alle vere rasande over at ein dommar einsidig kan avvise medisinske bevis og FDA si godkjenning av eit legemiddel som var vore i trygg og effektiv bruk i meir enn to tiår, seier gruppa si president, Alexis McGill Johnson.

Felte motsett dom

Dersom dommen frå Texas skulle bli ståande, kan det få store konsekvensar også i delstatar der det framleis er tillate med abort. Derfor har grupper som er for abort førebudd seg på at dommen i Texas kunne komme.

Mindre enn ein time etter at dommen fall, bestemte ein annan føderal dommar, i delstaten Washington, at legemiddelverket ikkje kan ta frå mifepristone godkjenninga eller blir vanskelegare å få tak i.'

Der var det ei gruppe demokratiske statsadvokatar som fremma saka der. Dei kravde at legemiddelverket ikkje kan ta mifepristone av marknaden, og fekk medhald i ein førebels hasteavgjerd av dommar Thomas O. Rice, skriv New York Times.

Dermed er det venta at saka hamnar i høgsterett.

Press på abortrettar

Etter at den amerikanske høgsteretten i juni i fjor oppheva den 50 år gamle lova Roe mot Wade, er ikkje lenger abort ein nasjonal rett kvinner i USA har.

I mange delstatar er retten til abort kraftig innskrenka dei siste åra, mellom anna i Texas, Oklahoma, Mississippi, Missouri og Idaho. Helsepersonell risikerer strenge straffar om dei hjelper abortsøkjande kvinner i strid med lova.

I Wyoming vart abortpilla mifepristone forboden i mars.

Etter at høgsterett oppheva retten til abort, har det vore mykje debatt om pilla som vert brukt til medisinske abortar. Grupper som hjelper kvinner har sendt slike piller til gravide i delstatar er det er abortforbod.

Fleire stadar har antiabort-grupper forsøkt å forby slike postsendingar, men det har vore vanskeleg å få til.

Visepresident Kamala Harris sa i natt at dommen i Texas truar rettane til kvinner over heile USA. President Joe Biden har varsla at han vil forsvare retten til abort heile vegen.