Tørke kan gi fatale konsekvensar for bønder i nord

– Eg har jobba 31 år på garden. Eg har ikkje vore borti eit liknande år, seier bonde Jørn Suhr i Alta.

Han er ute i traktoren for å hente rundballar, men det skulle jo vore mange fleire. Bonden Jørn Suhr i Alta er ein av dei som er hardt ramma av den tørre sommaren i Nord-Troms og Finnmark.

Han fortel om mange fine arbeidsdagar i vår og sommar med det gode vêret. Han saknar likevel litt regn og meir variert sommarvêr.

– Vi lever jo av det som veks i jorda og då er det jo litt utfordringar når graset ikkje veks. Det er det som gjer at vi får kjøtt og mjølk, mellom anna, seier Suhr.

Krise

Første slåtten på jordet gav mykje mindre gras enn vanleg.

Han har allereie brukt hundretusenvis av kroner på gjødsling, og er redd for kva som vil skje viss han ikkje får nok gras på den andre slåtten.

– Det kjem jo på toppen av det heile. Sjølvsagt er det ei krise når kostnadene er på det høgaste, så det kunne vel ikkje gått verre enn akkurat i år.

For første gong sidan han tok over garden i 2007, vil han søkje om tilskot frå Landbruksdirektoratet for produksjonssvikt knytt til klimatiske forhold. Fleire bønder i Finnmark gjer som han.

Landbrukskontoret i Alta har allereie fått inn 20 skademeldingar frå bønder i kommunen.

– Vi veit rundballe-prisen no ligg på 1000 kroner per ball i marknaden viss ein får tak i. Viss du får tak i det, så er det 1000 kroner per ball og då og eg manglar 450 rundballar på førstelåtten. Det er summar som er vanvitige, seier bonden.

Mykje høgare

– Vi forvaltar ei erstatningsordning frå Landbruksdirektoratet. Bøndene skal sende inn ei melding til oss når dei anten har fått avlingsskade eller mistenkjer at dei kjem til å få det. I oktober søkjer bøndene når dei ser korleis avlinga har vore i løpet av året, seier Ingvild Munz, landbruksrådgivar i Tana kommune.

Så langt i år har dei fått omtrent 13 til 14 meldingar.

– Dei to tidlegare åra så har vi fått cirka to til tre saker. Det er ganske mykje høgare enn tidlegare.

Etter det ho har sett på jorda vil det komme endå fleire meldingar.

– Det vil ikkje overraske meg, seier Munz.

Finnmark Bondelag melde tidlegare i juli at tørke kan ha redusert grasveksten i delar av Finnmark.

Nokre bønder melder om 30 prosent mindre vekst i forhold til eit normalår.

Finnmark Bondelag oppmodar bøndene til å varsle frå til kommunen før dei slår graset, sånn at ein eventuell avlingsskade vart registrert.

Tørr junimånad

Ifølgje Reidun Gangstø, klimaforskar ved Meteorologisk institutt, var juni spesielt tørr og varm i Finnmark.

– Vi ser at enkelte plassar så var det mindre nedbør som kom i juni, enn dei siste 30 åra. Det var fleire stasjonar som sat rekord for lågaste juninedbør som har vorte målt, seier ho.

I juli har tørken framleis heldt fram mange stader, samtidig som enkelte område som Karasjok og Alta har fått normal nedbørsmengd. Likevel veg det ikkje opp før den tørre junimånaden sidan nedbøren kom over få dagar.

– Når det har vore tørt lenge, så vil ein jo gjerne at han skal ha jamn nedbør over tid. Viss det kjem veldig mykje på kort tid, så kan han berre renne av i staden for å bli teken opp av jorda. Det trengst meir nedover for å vege opp for tørken når det har halde fram ei stund då.

Noe bøndene må vende seg til

– Er dette noko bønder i Finnmark må bli vande til?

– Det blir ikkje nødvendigvis fleire sånne lange perioder uten regn. Det vil nok skje innimellom, også framover. Men trenden er at det blir stadig varmare. Når det er høgare temperaturar, så får sånne tørkeperiodar større konsekvensar, seier Gangstø.

Først etter den andre slåtten seinare på sommaren, vil bøndene vite kor mykje dei har tapt.

– Viss vi slaktar ned besetninga får det store konsekvensar. Det er faktisk såpass store konsekvensar at vi må kanskje finne ein veg ut av det her. Då på ein måte slik at vi kan lande med føtene og komme oss ut av næringa, seier Suhr.