Chevre er den nye geitosten

– Det er eit eventyr synest eg. Det er veldig bra. Vi har vel vore utolmodige på at det skulle kome ein vekst tidlegare. Men når vi ser kva som har skjedd dei to-tre siste åra, så er det utruleg moro å vere med på.

Meierisjef Hans Nesheim kan smile, for pilene peikar oppover for salet av Chevre frå Haukeli. Dei to siste åra har salet auka med tjue prosent kvart år.

Så langt i år ligg det også an til ein vekst på 20 prosent.

Tine var skeptiske

– Det er veldig moro at dei lukkast, seier Halvor Hedenstad. Han var tilsett ved Gastronomisk Institutt og med i prosjektgruppa som for 16 år sidan utvikla dei franske ostetypar med norsk geitemjølk. No jobbar han offshore i eit cateringfirma i Stavanger som leverer tenester til oljebransjen.

– Ambisjonane var veldig høge den gongen, og mange i Tine var skeptiske til om dei skulle få det til i Haukeli.

Hedenstad meiner det er viktig at nokon lukkast med nisjeprodukt, for det er ikkje alle som får det til.

– Det er viktig med slike eldsjeler som meierisjef Hans Nesheim som aldri gir opp, seier Hedenstad.

Her kan du høyre reportasje frå Haukeli:

Stod i fare for å bli lagt ned

For det har ikkje alltid vore slik. Hausten 1994 gjekk ei maskin i produksjonen for brunost sund, og meieriet stod i fare for å bli lagt ned. Den gongen produserte meieriet fløytemysost, G35 og ekte geitost. Tine hadde i mange år opplevd svikt i salet av brunost og dei tilsette gjekk ei usikker framtid i møte.

Den gongen var Hans Nesheim tillitsvald.

– Då pakkemaskina stoppa blei det bom stopp for produksjon av brunost. Det var ein spent situasjon på anlegget. Nokon var pessimistar, mens andre var ukuelege optimistar.

Det var då idéen om å erstatte produksjon av brunost med chevre, den franske geitosten dukka opp.

Franske oppskrifter for geitost

Etter nokre år i uvisse klarte dei tilsette å overtyde leiinga i Tine om at meieriet i Haukeli i Vinje skulle prøve produksjon av norsk chevre etter inspirasjon frå franske oppskrifter.

– Vi gjekk gjennom ei veldig bratt læringskurve. Vi trudde vi kunne gjere på same måten som med produksjon av brunost, men så enkelt var det ikkje.

Alt utstyret i meieriet blei skifta ut med fransk utstyr for osteproduksjon, og dei tilsette måtte lære seg nye produksjonsmetodar. Dei tok dommarkurs for å smake på geitemjølk, og i starten blei det smaka på all mjølk som kom inn til anlegget.

Gastronomisk Institutt i Stavanger blei hyra inn og mange oppskrifter blei prøva ut av eit smakspanel.

I 2002 kom den første chevreosten frå Haukeli på marknaden.

God kvalitet er viktig

I dag blir det tatt prøver av geitemjølka i alle delar av produksjonen som blir analysert i laboratorium på anlegget.

Chevre som blir produsert i Haukeli har ein mild og syrleg smak som kjenneteikn. Hans Nesheim fortel om eit langvarig arbeid med å sikre kvaliteten på geitemjølka. Meieriet har direkte kontakt med produsentane som leverer geitemjølk til meieriet.

– Smaken handlar om frie feittsyrer, og membranen rundt feittkulene i geitemjølka. Dersom denne membranen går i sund får mjølka ein harsk smak. Rett fôring med kraftfôr og grovfôr gir betre mjølk. Dessutan er det viktig med god ventilasjon i fjøset og godt genmateriale på geitene, seier Nesheim.

Hans Nesheim meiner god kvalitet på geitemjølka er viktig for å kunne lage god chevre.

– Det er alfa og omega for oss. Vi er også klar over at vi får landets beste geitemjølk inn på anlegget, og gjer vårt beste for å ta vare på det i produksjonen. Eg vil påstå at vi klarar det og leverer ost av ypparste kvalitet.

Produksjonen av chevre krev ein heilt spesiell produksjonsmetode, der veldig mykje arbeid blir gjort manuelt. Dei tilsette i Haukeli er truleg dei einaste nord for Paris som beherskar denne metoden.

Geitemjølk er blitt trendy

Ostecompaniet er blant dei som marknadsfører og sel norsk og importert chevre til butikkane. Chevre frå Haukeli blir marknadsført i serien Norske Ostespesialitetar med felles design.

Dagleg leiar i Ostecompaniet, Rune Jenssen, opplever at interessa for geiteprodukt er aukande.

– Geiteprodukt er blitt trendy. Ost er i ferd med å bli den nye vinen, seier Jenssen.

Hos Ostecompaniet er det kortreiste nisjeprodukt som er populære.

Overraska over det gode salet

Chèvre er det franske ordet for geitost og det blir importert mange forskjellige variantar til Norge. Importert ost får ein tollsats på 28 kroner kiloen, men det er også mykje ost som blir importert på tollfrie kvotar.

I 2015 blei det selt meir norsk Chevre frå Haukeli enn chevre importert frå andre land gjennom Ostecompaniet. Det blei importert 45 tonn chevre, medan Chevre frå Haukeli selte 53 tonn.

I Ostecompaniet er Rune Jenssen seier tala er usikre, men er likevel overraska etter å ha samanlikna salet av utanlandsk og norskprodusert chevre.

– Ja, eigentleg. For mykje av den chèvren som blir importert er jo vesentleg billigare enn den norske.

Jenssen trur folk set pris på at den norskproduserte er reint handverk.

– Det fortel mykje om trendane innan mat, tenkjer eg. Vi ser meir og meir at folk vil vite kor maten kjem ifrå, og at den er kortreist og handverksprodusert, seier Jenssen.

Full produksjon frå sundag til laurdag

Det er full produksjon i meieriet i Haukeli i Vinje om dagen, Det er sesong for geitemjølk frå mars til og med september, og meieriet skal ta i mot over tre millionar liter geitemjølk frå Rogaland, Hordaland, Telemark, Hallingdal og Valdres.

Dei femten tilsette jobbar i to skift frå søndag ettermiddag til laurdag kveld. Det er berre nokre timar på sundag som det er stopp på anlegget.

– Det er moro å vere med på. Og eg er veldig stolt av dei flinke medarbeidarane på anlegget. Dei gjer ein fantastisk innsats, seier Nesheim.

I 2015 fekk Tine Meieriet Haukeli lokalmatprisen på Matfestivalen i Skien. Alle ostane som blir produsert er blitt heidra med Spesialitetsmerket "Unik Smak" frå Matmerk.

Eit vogntog i veka

Om lag fem hundre tonn ostemasse for chevre vil bli produsert på anlegget i 2016. Det er meir enn den norske marknaden kan svelge unna. Difor blir mesteparten eksportert som frozen curd til USA og Canada der marknaden for geitemjølkprodukt er mykje større enn i Norge.

– Det går eit vogntog ein gong i veka, av og til to gonger i veka. Vi eksporterer 560 pallar med frozen curd i året, seier Nesheim.