Ned frå førsteplassen etter 117 år

• Følg allround-VM på Hamar laurdag frå kl 13.15

Sven Kramer er storfavoritt til VM-gullet i Vikingskipet på Hamar denne helga. Og skulle han mot alle odds svikte, står fleire nederlendarar klare.

Det betyr at Nederland søndag kveld vil stå med 37 gull for menn i allround-VM sidan den uoffisielle starten i 1889. Norge har 36, og leier i skrivande stund på grunn av flest sølv (32 mot 17).

• Her er alle verdsmeistrane i allround-VM

Slo tilbake med kunstis

– Det store omskiftet kom midt på 60-talet, då Nederland begynte å få kunsfrosne baner, seier Arild Gjerde, skøytehistorikar og tidlegare generalsekretær i Norges Skøyteforbund.

– Nederland har alltid hatt ein sterk skøytekultur, med dei mange løpa på gjenfrosne kanalar. Men klimaet er etterkvart blitt mildt og gjer det vanskeleg med naturis, seier Gjerde.

Derfor brukte nederlandske løparar Norge som base før dei kunstfrosne banene kom.

– Den første kom i 1962, og dei blei raskt fleire. Og i 1986 kom den første innandørshallen i Heerenveen. I dag er det 12-13 hallar av ulik kvalitet, fortel Gjerde.

Det gir nederlandsk skøytesport ei enorm breidde.

– Medan vi i Norge har rundt 1000 konkurranseløparar, har dei 15.000 i Nederland.

Utlikning på Frognerkilen

Sist Nederland leia gullstatistikken i VM, var i 1899. Jaap Eden hadde vunne tre gonger, men Norge hadde redusert med Peder Østlunds to titlar i 1898 og 1899.

Før VM på Frognerkilen i Kristiania 24. og 25. februar 1900 stod det dermed 3-2 til Nederland. Men før eit einaste startskot var løyst, var det klart at det kom til å bli utlikning.

Alle 12 deltakarane var nemleg frå Norge. Edvard Engelsaas frå Trondheim fekk æra av å utlikne til 3-3.

Etter eitt år med finsk gullvinnar og to år utan meister (ingen vann tre distansar) slo Sigurd Mathisen til i 1904, og det var 4-3 til Norge. Sesongen etter slo Nederland tilbake ved Coen de Koning, men så var det slutt.

Måtte vente i 56 år

Det skulle gå 56 år til neste verdsmeister frå Nederland – Henk van der Grift i 1961.

I mellomtida hadde norske løparar forsynt seg grovt av VM-titlane: Oscar Mathisen tok 5, Ivar Ballangrud 4, Michael Staksrud og Hjalmar Andersen 3 titlar.

Før Grifts gull i Göteborg i 1961 leia Norge 25-4.

Så tok det til å jamne seg ut: Kees Verkerk og Ard Schenk fekk Nederland tilbake i førarsetet frå 1966.

Men etter Johan Olav Koss' VM-gull i 1994, har Nederland tatt 18 av 22 mogelege. Norge har ingen.

• PS: Men ein milepel kan Norge nå likevel: Blir det medalje på Hamar, vil det bli Norges medalje nummer 100 i allround-VM for menn.