Journalist brukte skjult identitet – avslørte lovbrot

Under skalkeskjul av å vere turist reiste den franske journalisten Pierre-Stéphane Fort til Qatar for å filme bak kulissane – nokre månader før avspark i VM. Metodane han brukte førte til avsløringar av alvorlege brot på Qatars eigne lover.

Men i eit land utan pressefridom, måtte alt blir dokumentert i løyndom – og med minimalt med utstyr:

– Eg hadde to kamera. Den eine var smarttelefonen min. Eg brukte den siste iPhonen som har godt kamera, og så eit skjult kamera som er på storleik med ein mynt. Eg hadde det med meg overalt, seier Fort til NRK.

Sjølv om utstyret var simpelt, var bileta unike. Dei viste nemleg ei anna sanning enn det reklamane og regelverka til styresmaktene lover.

Men kva viss han vart avslørt?

– Over alt såg eg det same

I dokumentaren «Qatar-VM: skittent spel» handlar mykje om korleis Qatar fekk tildelt fotball-VM i utgangspunktet. Møte høgt oppe i systemet i Frankrike og spørsmål om korrupsjon blir gått nærare etter i saumane, men Fort undersøkte også forholda i landet på nært hald – og det er her dei ukonvensjonelle metodane vart tekne i bruk.

Med hjelp frå ein lokal fiksar, som i dokumentaren blir kalla for «John», besøkte han mellom anna fleire industriområde i Doha og kom seg på innsida av der fleire av migrantarbeidarane bur. Spesifikt tryggingsarbeidarar, som skal jobbe i Qatar under meisterskapen.

Filmklippa frå desse bustadene avslører alvorlege brot på lovverket.

– Eg besøkte mellom 10 og 20 arbeidsleirar. Mange av dei. Over alt såg eg det same. Veldig dårlege leveforhold, fortel Fort.

For å få filma desse bileta, gav ut Fort seg mellom anna for å vere telemontør. Han kjøpte også det han kallar «migrantklede», noko han forklarer var for å ikkje sjå ut som ein tilfeldig turist.

Men journalisten filma i løyndom også der migrantarbeidarane har fritid. Ein filmsekvens frå ei strand som blir kalla «California», blir hevda å aldri ha vorte filma før. Her tek migrantarbeidarane ein stor sjanse ved å drikke alkohol, noko som er forbode i Qatar.

Brytar med lova

Buforholda bryt også med qatarsk lovverk. Opptaka i dokumentaren er gjorde dei siste ni månadene.

Ifølgje qatarske styresmakter skal kvar person ha minst seks kvadratmeter på soverommet, og dei skal vere skilde ved hjelp av ein skiljevegg eller ei gardin for privatliv.

På nokre av romma Fort besøkte, budde det opp til seks personar på ti kvadratmeter:

Kjøkkenet skal ha eit kjølerom og moglegheita til å vaske hendene. Fleire av dei Fort var innom, hadde ingen av delane:

Styresmaktene reklamerer også med ein gymsal, innandørs aktivitetar som biljard, og store grønområde utandørs. Men i dei områda Fort reiste til, var områda svært forsøpla og utan ein grøn flekk å sjå:

Trudde han skulle bli arrestert

Opphaldet i Qatar resulterte i store mengder biletmateriale. For å sikre at det ikkje vart teke frå han dersom han vart teken, hadde han same rutine kvar kveld.

– Eg tenkte kvar morgon at politiet ville komme og banke på døra og arrestere meg. Så kvar kveld etter filminga brukte eg ein god VPN og sende alt materialet til Paris, til pressebyrået mitt. Eg sov ikkje mykje, for det tok tid å sende filene. Etter overføringa sletta eg alt på mobilen. Så dersom politiet kom på morgonen, så ville dei ikkje finne filmane eller kunne identifisere dei eg filma, seier han.

Journalisten meiner han aldri hadde noko val når det gjaldt bruk av skjult kamera og oppdikta roller.

– Eg var berre der som «turist». Eg sa ingenting til styresmaktene. Normalt må ein seie frå tre–fire veker i førevegen kvar ein skal filme, kven du skal møte og alt det. Hadde eg gjort det, ville eg ikkje hatt moglegheit til å ...

Han stoppar litt opp før han tek opp arrestasjonen av to NRK-journalistar som døme på kva som kunne skjedd dersom han filma ope.

– Det er ingen pressefridom i Qatar, så den einaste måten å jobbe fritt på er å vere «undercover».

Dagen etter at dokumentaren gjekk på TV for første gong, kom Qatar med ytterlegare skjerpa reglar for filming i landet under VM, ifølgje The Guardian.

– Dei valde å kriminalisere det. Dei gjer heller det, enn å forbetre forholda for arbeidarane der. Dei føretrekkjer å forby filminga, seier Fort til NRK.

Dei franske filmskaparane opplyser i dokumentaren at dei gjorde 15 forsøk på å få eit intervju med qatarske styresmakter – utan å lykkast. NRK har også prøvd å få ein kommentar frå styresmaktene, men har førebels ikkje fått svar.

• Sjå dokumentaren «Qatar-VM: skittent spel» i NRK TV:

Qatar-VM: skittent spill

Døde migrantarbeidere, grønnvasking og en omstridt herrelunsj i det franske presidentpalasset – hvordan i all verden fikk Qatar kjøpt fotball-VM?