Hevdar utøvarar juksar for å hamne i lettare klasse: – Det same som doping

– Vi kan ikkje akseptere at nokon manipulerer systemet. For meg blir det akkurat det same som doping, seier lengdehopp-utøvar Markus Rehm (33), også kalla «The Blade Jumper», til NRK.

Utsegna kjem etter at australske Katherine Downie (25) hevdar ho ofte vart vitne til juksing gjennom karrieren. Ho dreiv med symjing, men har no lagt opp.

• Få det siste frå Paralympics her!

Kalde dusjar og intensiv trening

For å sikre at konkurransen er rettferdig, brukar ein eit klassifiseringssystem for å gruppere utøvarane ut frå nivået av funksjonsnedsetjing.

Downie hevdar at visse utøvarar og lagkameratar meinte det var greitt å manipulere testsystemet. Det handla om å få medaljar, kjem det fram i meldingar ho viser til den australske kanalen SBS.

For å ha «best» mogleg sjanse for det, blir det sett på som ein fordel å stille i ei klasse der utøvaren sine føresetnader er betre enn motstandaren sin.

– Om ein utøvar rykkjer ned ein klasse, er det ein positiv fordel, bekreftar para-landslagstrenar i symjing, Morten Eklund til NRK.

Downie har cerebral parese, som gjer at ein del av kroppen hennar er svakare enn den andre.

Ho hevdar at ho såg utøvarar i same klasse bruke eksterne verkemiddel for å overdrive funksjonsnedsettinga – og difor få ein dårlegare poengsum på klassifiseringstesten.

– To timar med fysisk intens trening ville gjere deg svakare og mindre koordinert. Du ville difor stå fram mykje meir nedsett enn utgangspunktet om du ikkje trente slik før konkurranse, seier ho til SBS.

Downie hevdar også at nokre av lagkameratane innrømde at dei tok ein kald dusj før testing, og at mange brukte stressballar for å gjere funksjonsnedsetjinga meir «intens» og «verre».

– Eit problem

Markus Rehm, ein av dei mest profilerte utøvarane i Paralympics, meiner den paralympiske komité må vere på vakt.

– Det er mogleg å manipulere systemet. Vi må passe på og vere bevisst på problemet. Dette er noko den paralympiske komiteen tar hand om, seier han, og viser til at manipulering av klassifiseringssystemet blir slått like hardt ned på som doping.

– Kvifor har det blitt slik at nokon prøver på det?

– Paralympics har fått meir merksemd, men det handlar òg om samarbeid, sponsorar og finansiering. Nokre utøvarar prøver å komme i ulike posisjonar, og difor blir det attraktivt å gjere det, eller å prøve på det, i det minste, seier Rehm.

Til dømes får parautøvarar i USA dei same premiepengane som OL-medaljørar.

Rehm fortel at systemet har blitt betre med åra, og at det skal mykje til for å unngå å bli oppdaga. Likevel meiner han at det framleis føregår.

Mørk historie

Landslagstrenar Morten Eklund kan òg bekrefte at det finst utøvarar som prøver å lure systemet.

– Det vil alltid vere nokon som prøver å gjere seg dårlegare på klassifiseringstesten, men dei vil deretter bli observert i konkurranse. Gjer du det dårlegare enn du faktisk er, så fintar du deg sjølv ut. Eg har trua på at dei som juksar vil bli fanga opp, seier Eklund.

Det paralympiske klassifiseringssystemet har lenge slite med å sikre at det er fritt for manipulering. Den mest kjende skandalen er det spanske basketballaget i Sydney i 2000, som tok seg heilt til gullet.

I ettertid viste det seg at 10 av 12 utøvarar var funksjonsfriske, og at det var journalisten Carlos Ribagorda som stod bak stuntet.

– Vi har òg høyrt om tidlegare utøvarar som juksa seg til ein betre klasse enn dei skulle vere i, og så har dei lagt ut aktivitetar på sosiale medium som absolutt ikkje skulle vere mogleg med tanke på den klassen dei hadde fått. Eg trur at på sikt så er systemet rettferdig og det vil jamne seg ut, men at nokon glipp gjennom – det kan nok vere, seier Eklund.

Symjar Fredrik Solberg (19), som var debutant i årets Paralympics, har òg trua på at systemet vil bli betre.

– Det går an å jukse, men eg tippar dei fleste blir tatt. Det er noko som blir tatt tak i, men ein vil jo alltid ha det beste systemet som mogleg. Det er ein prosess og eg stolar på at det kjem til å bli bra til slutt, seier Solberg til NRK.

Lir av endringa

I fleire år har den internasjonale paralympiske komite jobba med å utvikle formatet, og i 2019 blei det endringar i symjesporten, for å gjere den så rettferdig som mogleg. Den endringa påverka norske Sarah Louise Rung, symjaren som tok storeslem med heile fire medaljar i Rio i 2016.

Ho stiller no i same klasse som utøvarar som kan stupe frå kanten og gi fråspark i vatnet. Rung er lam frå hofta og ned.

– Det er eit omfattande system. Du blir vurdert i medisinske grunnlag og i vatnet. Denne gongen blei vasstesten vektlagt mest, for det er der eg er sterkast. Det er det som gjer at eg gjekk opp ein klasse, seier Rung til NRK.

Denne re-klassifiseringa skapte sinne og vonbrot i landslagsgjengen, som ikkje forstod korleis det skulle gå til. Anke måtte til, men slutninga stod.

– Vi fekk ei vurdering tre gonger med tre ulike team. Systemet er godt nok til å få folk i den klassen dei høyrer til, seier Eklund som fortel at dei har lagt bak seg situasjonen og ser framover.

Vanskeleg system

Tyske Rehm ynskjer no at Den internasjonale paralympiske komité (IPC) skal forenkle systemet enda meir, for å gjere sporten meir attraktiv.

– Vi må kaste lys over temaet internt. For publikum er det enda vanskelegare å forstå. Vi har så mange ulike kategoriar. Sjølv familien min forstår det ikkje, seier han – og påpeiker at hans eiga klasse er ein av dei enklaste. Der blir ein plassert om ein har amputert.

Sjølve testinga blir gjort av ulike personar rundt om i verda, og det peikar Rehm på som ein svakheit.

– Klassifiseringa burde blitt sentralisert, der alle spesialistane jobbar saman og vurderer kva klasse ein skal vere i. No er det slik at nokon vurderer på ein måte, og nokon på ein anna måte. Då vil det bli eit gap på eit punkt. Ei sentralisering ville blitt den mest tydelege og enklaste måten å gjere det på, seier han.

Tek skuldingane på alvor

Presidenten i Den internasjonale paralympiske komité, Andrew Parsons, svarar på kritikken.

Les heile tilsvaret nedst i saka.

– Kvar einaste sak som blir tatt opp hjå IPC, etterforskar vi. Men vi treng også å forstå at av og til botnar slike skuldingar ned i utøvar, eller familien til utøvaren, som skuldar andre for å jukse, fordi dei ikkje har blitt plassert i riktig klasse, eller fordi dei ikkje får dei resultata dei vil ha. Vi etterforskar alle saker, og viss det er noko å straffe, så straffar vi dei, seier Parsons til NRK.

På spørsmålet om han tykkjer systemet er godt nok, understrekar han at det er godt nok for å forhindre juks, men at det stadig er i utvikling når det gjeld korleis sjølve klassifiseringssystemet fungerer. Til Paralympics i Paris i 2024 skal eit nytt system vere på plass.

– Det vil alltid vere nokon som blir freista til å utfordre systemet, men utøvarane veit at viss dei gjer det, så vil konsekvensane verte store for dei. Når det gjeld klassifiseringa i kvar enkelt sport, kan vi stadig utvikle oss. Vi treng å verte meir basert på forsking. Der vil det alltid vere rom for forbetring, seier han.

Cato Zahl Pedersen, paransvarleg i Noregs idrettsforbund, steller seg bak presidenten.

– Det er eit rettferdig system. Det vil alltid vere spenn innanfor ei klasse, og det vil vere variasjon, men vi har eit dyktig kvalifiseringskorps som gjer jobben både medisinsk og funksjonelt, seier Pedersen til NRK.