«Du vinn ikkje kampar ved å score mål. Du scorar mål ved å vinne kampar.»

Orda tilhøyrer den engelske fotballskribenten Jonathan Wilson, som mellom anna har skrive det taktikk-historiske verket Inverting the Pyramid. Påstanden kan, ved første augekast, framstå som sjølvmotseiande, ja reint ut sagt meiningslaus, men poenget til Wilson er at fotball først og fremst handlar om kontroll: Den som styrar det som skjer ute på banen, vil som regel – det finst, naturlegvis, talrike unnatak – kome til flest (og størst) sjansar.

Det finst elles fornuftige folk som hevdar at fotball er eit enkelt spel. Av alle klisjéar innan fotballen er dette kanskje den mest feilaktige. Fotball er naturlegvis enkelt samanlikna med kvantefysikk eller hjernekirurgi, men til eit spel å vere, er fotball faktisk uvanleg komplisert. Samanlikna med dei fleste andre lagidrettar er speleflata relativt stor, antalet aktørar er høgt, og desse aktørane har uvanleg stor fridom til å ta individuelle val i løpet av kampen. «Ein fotballkamp består av tusen små detaljar som til saman utgjer sluttresultatet», sa den store filosofen Roy Keane.

Det er her behovet for taktikk, strategi, system, formasjon kjem inn.

• Les også kommentaren: Ghayas’ magiske medisin

Rosenborg-modellen

Rosenborg og Odd er to lag som begge, i utgongspunktet, baserer seg på same spelesystem. Kåre Ingebrigtsen er ein svoren tilhengjar av den tradisjonelle Rosenborg-modellen: Soneforsvar, offensive backar, eit styrande midtbaneanker bak to energiske indreløparar, hurtige, kreative kantspelarar og ein duellsterk midtspiss. Odd-kollega Odd Eilev Fagermo er ein trufast disippel av denne modellens heilage far, Nils Arne Eggen: «4-3-3 skal jeg spille til jeg dør», har Fagermo uttalt.

Rosenborg gjorde eit aktivt val då dei tilsette Ingebrigtsen: Dei ville tilbake til røtene. Så langt har det fungert bra. Fleire spelarar har heva seg dramatisk etter trenarskiftet. Pål André Helland har omsider klart å sameine sitt ubestridelege balltalent med kontinuitet. Ole Selnӕs har tidvis tolka anker-rolla med ein slik bravur at han av somme vert samanlikna med sjølvaste Bent Skammelsrud, dirigenten på RBK sitt klassiske 90-talslag. Mike Jensen har sju målgjevande pasningar denne sesongen, mot fire totalt dei to føregåande. Det kan sjølvsagt tenkjast at dei ganske enkelt plutseleg har vorte svӕrt mykje betre fotballspelarar, men meir sannsynleg er det at framgongen skuldast det faktum at dei no opererer innføre eit system kor dei i langt større grad enn før får utløp for sine ibuande kvalitetar.

Søderlund og Messi

Føremålet med all taktikk og strategi er (eller bør iallfall vere) å skape eit lag kor heilskapen er større, eller betre, enn summen av enkeltdelane. Sidan enkeltdelane, det vil seie spelarane, er ulike frå lag til lag, vil to lag som i teorien baserer seg på same system ofte kunne framstå som nokså ulike i praksis. Ein 4-3-3-formasjon kan vere like forskjellig frå ein annan som Alexander Søderlund er forskjellig frå Lionel Messi.

Så stor er ikkje forskjellen mellom Odd og Rosenborg. Men at den finst, er det sjølvsagt ikkje tvil om. Odd er eliteseriens beste innleggslag, og dette demonstrerte dei i rik mon innleiingsvis i denne kampen. Heimelaget gjekk ekstremt aggressivt ut, skapte fleire halvsjansar og ein stor sjanse, då Mikael Dorsin måtte blokkere eit skot frå Jone Samuelsen med sin mest senesterke kroppsdel.

Men så inntrefte eit typisk unnatak frå Wilson sin regel om kontroll. I motsetning til innleggslaget Odd spelar Rosenborg i større grad med innoverkantar, og sӕrleg Helland er farleg når han skjér inn i banen frå si høgreside. Ofte klarar han å skape noko med sitt tempo og finterepertoar, og viss han ikkje gjer det, får han gjerne frispark. Vi kan såleis trygt utrope han til Kyrksӕterøra sin eigen Arjen Robben. Då han vart felt i det tiande minutt, tok han frisparket sjølv, og ein forfjamsa – og litt ukonsentrert? – Sondre Rossbach kunne ikkje anna enn å slå ballen i eige nett.

Rosenborg kom meir med i kampen etter dette, og spelte i større grad slik Ingebrigtsen ynskjer, bevegeleg og med stort balltempo. Odd var likevel tidvis farlege, sӕrleg når den energiske Bentley kom fri på venstrekanten. Ein fordel med å kome til mange innlegg er jo at sjølv dei som ikkje når fram til si adresse, gjerne vert klarert til hjørnespark. At dette er ein annan Odd-spesialitet fekk vi klokkeklart demonstrert i det 27. minutt. Venstreback Grøgaard slo inn i feltet frå høgre, Oliver Occean stussa vidare, og på bakre stolpe sto Bentley heilt for seg sjølv og sette ballen i mål. At markeringsspelet til Rosenborg var under pari i den situasjonen er eit understatement. Ironisk nok hadde begge laga scora i periodar kor det andre laget var best. Kampen om kontrollen over denne kampen var på ingen måte over.

Straffe

2. omgang byrja nett som den første, bortsett frå at det no var Rosenborg som dominerte. Selnӕs, Jensen og ein svӕrt frisk Fredrik Midtsjø tok eit visst grep om midtbanen. Eit svakt punkt ved Odd sin variant av 4-3-3 er at den kan verte ein tanke føreseieleg. Vinn ball, slå ut på kant, passér back, slå inn i felt mot Occean eller ein framåtrusande midtbanespelar som Jone Samuelsen. Rosenborg innsåg etter kvart at dei ikkje kunne vente at sidebackane Dorsin og Jonas Svensson ikkje kunne ventast å halde styr på hurtigtog som Bentley og Ole Jørgen Halvorsen på eiga hand, og at ein meir fruktbar strategi ville vere å hindre ballen i å kome fram til dei. Takka vere ein midtbane kor både Selnӕs og Midtsjø spelte seg stort opp, lukkast dei til ein viss grad med dette. I det 66. minutt skulle dei hatt straffe då Espen Ruud kroppstakla Tobias Mikkelsen, men kva dommaren finn på, har ein som kjent aldri kontroll over, og Svein Oddvar Moen vinka spelet vidare.

Spelet bølgja fram og tilbake, men slik det jo gjerne er tette, jamne oppgjer, vert frykta for å tape større om ynskjet om å vinne jo nӕrare kampuret nӕrmar seg nitti minutt. Men så fekk Rosenborg straffesparket sitt, i ein situasjon som var langt mindre opplagt enn den nemnt over. Innbyttar Jørgen Skjelvik slo inn frå venstre, og Søderlund gjekk i bakken i kamp med Grøgaard. Moen meinte å sjå halding, og dermed kunne Riku Riski gjere seg klar. Rossbach fekk ei hand på ballen, men klarte ikkje halde den ute, og var svӕrt arg på seg sjølv.

Først på ballen

Når Odd hadde dødball tidleg i kampen, la Rosenborg att to mann på top, opplagt i håp om å få iverksett sitt frykta kontringsspel. Men med ti minutt att og leiing 2-1 trekte dei sjølvsagt alle, inkludert Søderlund, ned. Odd pressa, litt panisk og stereotypt til tider, men då Håvard Storbӕk kom fri i feltet, vart han felt av Holmar Örn Eyolfsson. Eller vart han no eigentleg det? For meg såg det ut som om islendingen var først på ballen.

Uansett, dommaren dømmer og det var klart for kampens store augneblink. På Rosenborg-streken sto tidlegare Odd-keeper André Hansen. Det gjekk som det måtte gå. Espen Ruud tok straffesparket, Hansen redda meisterleg og vart straks overfalt av ekstatiske lagkameratar. Det var over. Rosenborg tronar på toppen av tabellen og har no nitten kampar på rad mot Odd. Kampen var fartsfylt og underhaldande, men ga inga klar støtte til Wilsons kontrollteori. For dette var ein kamp som ingen av laga kontrollerte, men som Rosenborg like fullt vann.