Maiddái muhtun eará akšunisttat ledje mielde álggaheamen Fovsen-akšuvnna ja sii ledje Aslak Heika Hætta Bjørn, Aleksander Rosenweil Snarheim, Kátjá Rávdná Broch Einebakken, Lars-Bjørnar Nøsten Knutsen, Márjá Karlsen ja Petra Laiti.
Oahpásmuva singuin geat guddojuvvojedje olggos OED:s dás:
- Mikael Hætta
- Elle Rávdná Näkkäläjärvi
- Elle Risten Appfjell Eira
- Therese Olsen
- Ida Helene Benonisen
- Ole Dolmseth
- Jon Anta Eira-Åhrén
- Mari Qviller
- Gina Gylver
- Elle Márgget Nystad
- Rasmus Madsen Berg
- Elise Sørensen
- Ella Marie Hætta Isaksen
Mikael Hætta (22)
- Sámi filbmadahkki
- Dán jagi Riddu Riđu nuorra dáiddár
- Guovdageaidnulaš
– Mun livččen sávvan ahte mii eat livčče dárbbahan dan, muhto mii fertet dan dahkat vai mii sáhttit ain eallit sierra álbmogin.
– Dál dat geavvá Fovsen-Njaarkes, ja dat ii mearkkaš ahte ii sáhte geavvat doppe gosa mun gulan. Dan dihte go dat lea Sámi ášši, lea sáhka min álbmogis ja eatnamiin.
– Lea hui dehálaš čájehit stáhtii ahte mii leat ain dás ja mii eat boađe vuollánit nu álkit, dadjá Mikael.
Elle Rávdná Näkkäläjärvi (22)
- Sámedikki nuoraidpolitihkalaš lávdegotti jođiheaddji
- NSR Nuorat
- Studeanta Troandimis
- Guovdageaidnulaš
Son dovdá ahte ferte ovttatláhkai dáistalit, ahte leat nu ollu iešguđetlágan rahčamat miehtá Sámi.
– Mun jáhkán Fovsen-duopmu lea dušše álgu. Mun jáhkán boahtteáiggis ain geahččalit rievidit min eatnamiid. Ja mii oaidnit ahte eambbosat fertejit ain dáistalit sisabahkkejeaddjiid vuostá.
– Muhtin beivviid lea hui lossat ja muhtin beivviid mun gal jurddašan dan ahte gal ná ii sáhte eallit. Muhto dá dat leage dat eallin.
– Das ii dego beasa eretge, ja danin leage nu dehálaš dat ahte mii ovttas rahčat ja ovttastallat. Deaivvadit sámefeasttain ja oktavuođaid čatnat, dadjá Elle Rávdná.
Elle Risten Appfjell Eira
- NSR Nuorat
- Studeanta Oslos
- Kárášjohkalaš
– Mii eat jáhkkán ahte dat galggai bistit nu guhká go dagai. Nu ahte juohke háve go mii oaččuimet doarjaga, dat duođai veahkehii, go dat šattai losit ja losit.
Go son jurddaša ášši birra, de dat boktá sus olu dovdduid. Son dáistala maid seamma hástalusaiguin go su máttarmáttaráhkku Elsa Laula Renberga ge dagai.
– Mii sápmelaččat fertet čoahkkanit ja ovttas bissehit dáid vearrivuođaid, dadjá Elle Risten.
Therese Olsen (21)
- NSR Nuorat
- Studeanta Tråantes
- Evenáššilaš
– Ii mannan guhká ovdalgo dovdagohten ahte olles eallin lei čadnon dán áššái ja dán akšuvdnii.
– Go ledjen Oslos, de orui dego mis lei hui buorre oktavuohta. Muhto dan maŋŋá lean dovdan ahte livčče dego muhtin fámut mat vigget min háddjet.
– Munnje lea hui ártet go eat leat šat joavkun nugo Oslos leimmet. Lea losit dál go okto ferten birget dainna rahčamiin, dadjá Therese.
Ida Helene Benonisen (24)
- Diktačálli ja slampoehta
- Oslolaš
Sutnje lea hirbmat dehálaš čuollat sámi vuoigatvuođaid beale go ieš lea massán sámi giela ja kultuvrra dáruiduhttima geažil.
– Dát ášši lea dehálaš Fovsen-sápmelaččaide, boazodollui, demokratiijai ja min olmmošvuoigatvuođaide. Moai letne oappáin dáruiduvvan ja sávan ahte earát eai dárbbat dan vásihit.
Akšuvnnaid áigge gárvánii su vuosttaš gákti. Son manai OED:i gávtti haga ja guddojuvvui olggos gákti badjelis.
– Dat lea nu máilmmi čáppat. Lei vahát go dakkaviđe šadden jorgut coggat dan, muitala Ida Helene.
Ole Dolmseth (20)
- Luonddu ja Nuorat
- Dieváidvuovdilaš
Olii lea Fovsen-ášši vuohki mo čájehit giitevašvuođa.
Vaikko ieš ii leat sápmelaš, de lea sámi biras sutnje oahpis leamaš mánnávuođa rájes jo. Juohke geasi johte Gárasavvona boazosámit sin guvlui Dieváidvuovdái.
Ášši lea sutnje dehálaš go bealli su sogas gullá Fovsen-guvlui, Åfjordenii. Dáinna lágiin son háliida čájehit solidaritehta.
– Dál lea ollesolbmuid vuorru čoavdit dán ášši, oaivvilda Ole.
Jon Anta Eira-Åhren (21)
- NSR Nuorat
- Boazodoallooahpahalli
- Raarvihkalaš
Dát govva, mas oaidnit Jon Anta rihkkumin vuosttaš geardde lága, juhkkojuvvui miehtá máilmmi, maiddái Japanas.
– Lea veahá ártet jurddašit ahte dat govva galggai šaddat nu stuoris, dadjá nuorra boazodoallooahpahalli.
Muhto ášši lea dan meare dehálaš sutnje.
– Sáhtán jurddašit dat lea oba lossat juohke beaivve oaidnit daid bieggaturbiinnaid ja diehtit ahte leat vuoitán Alimusrievttis, muhto goitge dat ii veahket. Ferte buorre psyhka nagodit dan, lohká Jon Anta.
Mari Qviller (22)
- Akšuvnna dearvvašvuođa, biras ja sihkkarvuođa ovddasvástideaddji
- Luonddu ja Nuorat
- Mánusčálli
- Elverum
Sis lei nohkamin biebmu ja son dieđihii de mielakšunisttaide ahte fertejedje seastit sihke návccaid ja biepmu.
– Dien dieđu geažil lea mus leamaš heajos oamedovdu. Go mus han lei sihkarvuođa ovddasvástádus.
Bearjadaga dii. 11.40 ja 12.40 gaskka rabai departemeanta uvssa vai ožžo borramuša ja juhkamuša.
Dán hivssegis lei stuorra mearkkašupmi sin akšuvdnii.
– Mun árvidin ahte eat beasa atnit departemeantta hivssegiid ja danne osten fanashivssega maid mii válddiimet mielde. Ja hivssega mii gal šattaimet geavahit dien duorastatbeaivvi 08.30-15.00.
– Fanashivsset han dagahii dan ahte ahte departemeanta datte loahpaloahpas suovai min geavahit iežaset hivssegiid ja nu maid fidniimet čázi. Eat lean sáhttit nu máŋga beaivvi orrut departemeanttas čázi haga, muitala Mari.
Departemeanttaid sihkkarvuođabálvalus (DSS) vástida ahte sii rahpe hivssegiid maŋŋelgo akšunisttat geavahišgohte fanashivssega, vaikko ledje ožžon dieđu ahte eai galgan daid atnit. Dan vástida DSS:a preassaovddasvástideaddji Espen Evensen NRK:i.
Gina Gylver (22)
- Luonddu ja Nuoraid jođiheaddji
- Oslo
Gina mielas lea dehálaš ahte biraslihkadus ja álgoálbmogat dáistalit fárrolaga.
– Leat sisabahkkemat miehtá riikka, earenoamážit Sámis. Eat mii leat vuoitán Fovsen-ášši, eatge daid eará huksenáššiid ge mat áitet rašes luonddu ja olmmošvuoigatvuođaid.
Son čilge ahte Luonddu ja Nuorat doibme doarjjaapparáhtan akšuvnnas. Sin bargu lei maiddái láhčit dili vai lei nu oadjebas go vejolaš.
– Mun lean guktii jo arresterejuvvon ovdal. Dien dáfus ledjen veahá ráhkkanan dasa, muhto dieđán ahte sámi aktivisttat vásihit dan losibun ja eará láhkai. Sidjiide šaddá ášši nu persovnnalaš, go lea sáhka sin eallimis, lohká Gina.
Elle Márgget Nystad (24)
- NSR Nuoraid jođiheaddji
- Studeanta Romssas
- Kárášjohkalaš
Son guđii juridihkkaoahpu Romssas máŋgga vahkkui akšuneren dihte ja šattai okta akšuvnnaid njunnošiin.
– Diet lobihis huksen Fovsen Njaarkes lea čielga olmmošvuoigatvuođarihkkun, mii dáhpáhuvvá aiddo fal dál. Bieggaturbiinnat eai livčče goassege galgan dohko ceggejuvvot.
Akšuvnna áiggi ságastii son earret eará oljo- ja energiijaministariin ja stáhtaministariin.
– Mun lean oalle rámis go mis lei nu nana oktavuohta. Mii čájeheimmet ahte ovttas mii nagodat vaikko maid.
Rasmus Madsen Berg (20)
- Luonddu ja Nuorat
- Akšuvnna govvejeaddji
- Bergen
Rasmus atná iežas aktivistan ja searvvai 13-jahkásažžan jo nuoraidpolitihkkii.
– Ieš in leat sápmelaš, dát akšuvnna lea munnje olmmošvuoigatvuođaid bealušteapmi.
– Muhto lea maid hui buorre oaidnit ahte dál leat eará servodatjoavkkut morihan ja dorjot min akšuvnna, muitala Rasmus.
Elise Sørensen (20)
- Luonddu ja Nuorat
- Áltálaš
Elise muitá earenoamážit bures dan go sii besse eret giddagasas ja bijadedje Grønland politiijastašuvnnas Luonddu ja Nuoraid kantuvrra guvlui, njealji áiggi ihkku.
Doppe sii borre moadde láibevajahasa, gárvodedje ja ráhkkanišgohte stuorát akšuvdnii Oljo- ja energiijadepartemeantta olggobeallái vuossárgga iđđesárrat.
Ella Marie Hætta Isaksen (25)
- Artista, neavttár, girječálli ja aktivista
- Deatnulaš
– Lean hárjehallan dasa máŋga jagi jo, muhto in leat goassege vásihan ahte politiijat mu bissehit dahje guddet mu eret. Dát dáidá šaddat vuosttaš geardi, dajai NRK:i duorastaga guovvamánu 23. beaivvi.
«Ellos Eatnu» filbma ilmmai moadde vahku ovdal Fovsen-akšuvnna.
Filmmas son neavttaša váldorolla Estera, gii vuostálasttii Álttá-Guovdageainnu eanu dulvadeami.
Fáhkka son rohttejuvvui duohtamáilbmái ja lei guovddážis olmmošvuoigatvuođaid dáistaleamis Oslos.
Son sávai moadde vahku ovdal akšuvnna ahte maiddái dál nagodit čohkket dáistalansearaid nugo Álttá-áššis dahke. Dat bođii ovdan NRK podkásttas «Gozuid Alde», TIFF-festiválas Romssas.
8-beaivásaš akšuvdna loahpahuvvui šloahta olggobealde, ja olbmot ledje boahtán miehtá Norgga ja Sámi doarjut akšuvnna.
Go sus jerro áigotgo fas akšuneret, de dasa son vástida ná:
– Dás sáhttá geavvat vaikko mii ja dat dat gal áinnas soaitá ahte mii fertet fas akšuneret, dadjá Ella Marie.
NRK lea ožžon lobi almmuhit govaid maid Rasmus Madsen Berg lea govven.
Sii ledje eambbosat geat álggahedje Fovsen-akšuvnna. NRK lea válljen muitalit sin birra geat guddojuvvojedje olggos Oljo- ja energiijadepartemeanttas.
Čorgatvuođa dihtii dieđiha NRK ahte Ella Marie Hætta Isaksenis lea oktavuohta NRK go son oassálastá podkásttas «Gozuid Alde» ja Ida Helen Benonisen lea leamaš NRK bargi ovdal. Soai eaba leat leamaš mielde doaimmahuslaš árvvoštallamiin.