Hopp til innhold

Nanu láseniehku

Sus lei oahppu ja fásta bargu, muhto dasa lassin maiddái niehku maid ii lean ollašuhttán. Son mearridii guođđit NRK-barggu ja álgit lásehápmen-ohppui. Dál jođiha Tonje Tunold Finnmárkku áidna láseduodje-báji Kárášjogas.

Boble Glasshytte_Tonje Tunold
Foto: Brita Åse Norlemann / NRK

Tonje Tunold lea ilus ja duhtavaš go duosttai ollašuhttit niegus. Son lohká ahte muhtumin lea measta jáhkkemeahttun ahte son dál eallá nieguin.

– Láse lea erenoamáš ávnnas. Proseassa lea maid magihkkalaš go lea hui oanehis gaska álgojurdagis gárvves buktagii. Ja dát lea mu!

Golbma jagi gaccai lásehápmenoahpu Kostas, Ruotas. 2009:ii skábman son viimmat beasai lávket vuosttaš lávkki eallima ođđa bálgás, go de son rabai láseduodjebáji, Boble glasshytte Kárášjogas.

Boble Glasshytte Tonje Tunold

Tonje Tunold lea duhtavaš go beassá bargat lásehápmemiin, muhto lohká dán leat lossa bargun.

Foto: Brita Åse Norlemann / NRK

Lossa bargu
Muhto lásehápmenbargu lea lossa bargu, ja son lohká ahte ferte lea sihke gievra ja sávri dán barggus.
– Čuožžut, čohkkat, čuožžut čohkkat beaivvi. Ja doallat lossa lásebossunrevrriid čađat.

Go son lásiin álgá, de dat álo vuolgá golgi lásiin man darvviha guhkes revregeahčai. Dan ruovderevrre son joraha seammás go bossu, fas liekkada, joraha, bossu ja hápme.

– Ja dat lea báhkas dás čuožžut. Mun bivastalan ollu ja buolán measta juohke beaivve. Muhto mun liikon geavahit rupmaša ja bargat dákkár bargguid. Mun dovddan ahte ealán!

“Gunvor” – dehálaš biigá
Su deháleamos biigá lea Gunvor.
– Gunvor lea nugo nissonolbmot muđui: Jorbbas, báhkas, divrras ja son suhtada veahá. Dan ferte bures dikšut, Tonje ieš leaikkastallá. Gunvor lea oainnat su ommán, ja dát ommán lea álo nalde. Beroškeahttá alla elrávdnje- ja gássaboaldámušhattiin.

Glassovn og blåserør

'Gunvor'; láseommán mas leat badjel 1100 lieggagráda.

Foto: Brita Åse Norlemann / NRK

Gunvoris leat 1140 lieggagárda, muhto ihku njeaidá temperatuvrra 1080 grádii. Dan siste lea 50 lihttera báhkka, golgi láse ja dás juohke lásedáidda vuolgá.

Gunvora ii gánnát jáddadit go ádjána golbma beaivve čoaskut ja 3-4 beaivve fas dan liekkadit.

Glassblåser

Go láse lea gárvvisin hápmejuvvon, de dat lea 'galmmas', namalassii sullii 500 lieggagráda.

Foto: Brita Åse Norlemann / NRK


500 lieggagráda lea galmmas
Go lásiin bargá, de dat lea dego báhka honnet. Dan ferte máhttit stivret, ja Tonje ferte álo diehtit dego ovddalgihtii maid dainna galgá dahkat boahtte ceahkis. Bargadettiin čoasku láse jođánit. Go lea sullii 600-700 gráda, de lea láse nu galmmas ahte ferte Gunvor dan fas liekkadit. Go lásebuvtta lea gárvvisin hápmejuvvon, de dat lea 500 gráda liekkas. De ferte dan hiljit čoaskudit nuppelot diimmu erenoamáš ommánis.

Glasskål Boble glasshytte
Foto: Brita Åse Norlemann / NRK

– Jos menddo jođánit čoasku, de láse luoddana ja cuovkkana. Juohke áidna ceahkki láse válbmemis lea gelddolaš. Láse lea rašši ja sáhttá juohke oasis proseassas mollanit. Dat fascinere!

Korte nyheter

  • – Regjeringens kraftpakke gir en Klondyke-stemning

    Sametingspresident Silje Karine Muotka (NSR) reagerer på det høye antallet innmeldte vindindustriprosjekter.

    – Regjeringen har gjennom vedtaket om å elektrifisere Melkøya og sin Kraftpakke skapt en febrilsk Klondyke-stemning hos mange, advarer Muotka.

    Hun syns det er stort behov for å vurdere realismen i at det er så mange nye prosjekter som meldes inn.

    – Samiske rettighetshavere, både reindrifta, fastboende, andre beitenæringer, utmarksutøvere og sjøsamer blir sterkt påvirket av alle disse prosessene som nå må gjennomføres og dette er både sterkt konfliktskapende og meget ressurskrevende, påpeker Muotka.

    Loga sámegillii

    Sametingspresident Silje Karine Muotka under overrekkelse av sannhets- og forsoningskommisjonens rapport.
    Foto: Mette Ballovara / NRK
  • – Ráđđehusa fápmopáhkka dagaha Klondyke-vuoiŋŋa

    Sámedikki presideanta Silje Karine Muotka (NSR) atná unohassan go leat dieđihuvvon nu olu bieggaindustriijaprošeavttat.

    – Ráđđehus lea Muolkkuid elektrifiserenmearrádusa ja fápmopáhkaset bokte dagahan ahte máŋgasii lea šaddan hirbmat Klondyke-vuoigŋa, cuiggoda Muotka.

    Muotka mielas lea dárbu árvvoštallat realismma das go leat nu ollu ođđa prošeavttat mat dieđihuvvojit.

    – Sámi vuoigatvuođalaččaide, sihke boazodollui, dáloniidda, eará guohtonealáhusaide, meahcásteaddjiide ja mearrasámiide čuhcet hui garrasit buot dát proseassat mat dál fertejit čađahuvvot. Dat dagahit garra dáistalemiid ja leat hui ressursagáibideaddjit, váruha Muotka.

    Les på norsk

    Silje Karine Muotka
    Foto: Emma-Marie B. Whittaker / NRK
  • Ollugat háliidit bargagoahttit bieggafámuin Finnmárkkus- elfápmoneahtta gáržžida doaimmaid

    Norgga čázádat- ja energiijadirektoráhtta, NVE lea ožžon dieđu 21 ođđa bieggafápmoprošeavttas, muhto elfápmooktavuohta Finnmárkkus lea beare unni ja nu ii sáhte NVE dohkkehit buot prošeavttaid.

    Ovdal geassemánu galgga NVE geargan geahččat prošeaktaárvalusaid, de mearridit makkár prošeavttaiguin galget viidásabbot bargat.

    Norgga čázádat- ja energiijadirektoráhtta háliida prošeavttaid maid báikkálaččat dohkkehit ja nu unnán riidu badjeealáhusain go vejolaš.

    – Jos gielddat eai dohkket ja dáhtu prošeavttaid de eat bargagoađe konsešuvnnaiguin, lohká NVE ossodatdirektevra Inga Katrine Johansen Norberg.

    NVE maid gáibida dokumentašuvnna sis geat ohcet bieggafápmoprošeavttain álgit, ahte bádjeealáhusain leat gulahallan dahje váldán mielde ságastallamii doaimmaid hárrái.

    – Dát lea diehttu sidjiide geain lea dáhttu bieggafápmoprošeavttain álggahit ahte badjeealáhusain gulahallet jo álggu rájes, čilge Norberg, nu lea ge sis dáhttu gávnnahit makkár prošeavttain lea unnimusat váikkuhusat earáide ja varra nu gávdnat daid buoremus prošeavttaid maid.

    Almmuhan prošeavttaid

    Duorastaga de almmuha NVE makkár prošeavttat sidjiide lea almmuhuvvon, go dát lea oassi plánas čuovvulit ráđđehusa áigumuš Finnmárkkus nannet elfápmo- ja industriijaovdánahttima.

    Ovdal cuoŋománu 22. beaivve galge vejolaš huksejeaddjit dieđihan sin prošeavttaid. Nu leat 21 ođđa dieđáhusa bieggafápmohuksemiid birra boahtá, okta diehtu čáhcefámu viiddideames Álttás ja dasa lassin njeallja bieggafápmoášši maid jo leat gieđahallamin. Nu leat oktiibuot 26 ášši maid NVE galgga geahččat.

    Oktiibuot de lea dáid prošeavttain dárbu olu elrávdnjái, árvvoštallet 10.800 megawatt dahje 10,8 TW geavahit dáid prošeavttain

    – Jos galgga veaháš čilget man olu dát lea de sáhttá álkit čilget ahte olles Finnmárkkus lea dál bidjon elrávdnji 244 megawatt ovddas, čilge NVE koordináhtor Anette Sandvand-Dahlene.

    Badjeealáhusas ballet olu barggu šaddat visot dáid ođđa bieggafápmoohcamiin. Badjealmmái Magne Ballovara lohká muhtin orohagain šaddat olu bargu go leat olu ohcamat seamma guovlluide.

    Vindkraftanlegg ved Kjøllefjord i Lebesby kommune
    Foto: Allan Klo / NRK