Jon Lennart (17) hupmá eŋgelasgiela olbmáiguin

• Les saken på norsk

«I went to Coop right, there is this deal, you can buy 20 Cokecans for 99. How can you say no to that ?» dadjá son mikrofuvdnii, čielga eŋgelasgillii.

Jon Lennart Turi (17) čohkká dihtora ovddas ruovttus iežas lanjas Guovdageainnus. Son lea humadeame iežas olbmáiguin dihtora bokte.

Dat, geaiguin son hupmá eai leat nuppe bealde máilmmi, muhto čohkkájit iežaset lanjain eará viesuin Guovdageainnus. Sii buohkat hupmet eŋgelasgiela.

– Mun ja mu olbmát hupmat álo eŋgelasgiela go gulahallat, mun in oainne goas galggašeimmet hupmat sámegiela. Dat lea dušše jus muhtin eará gii ii leat min joavkkus lea boahtán mielde ságastallamii, de mii sáhttit suinna hupmat sámegiela.

Álggii spillemiin

Jon Lennart Turi lea bajásšaddan Guovdageainnus, ja sus lea sámegiella eatnigiellan. Nu lea buot su olbmáin máid.

Lihkká válljejit eŋgelasgiela hupmat go gulahallet, ja dan leat dahkan mánáidskuvlla rájes.

Dihtorspeallan dat dagahii ahte álge eŋgelasgiela hupmat.

– Lea oainnat nu ahte dat spillensánit ledje dušše eŋgelasgillii. Dan dihte lei hui álki dušše dadjat juohke diŋgga eŋgelasgilli, de ii šatta nu seaguhuvvon giella.

Su mielas ii leat mihkkege erenoamážiid dat ahte sii hupmet eŋgelasgiela, muhto son dávjá oažžu gažaldagaid dan birra.

– Munnje lea áibbas lunddolaš, eŋgelasgiella lea jo šaddan oassin mu identitehtas, lohká son.

Ođđa mediavierut báidnet

Oslo Universitehta giellaprofessor Bente Ailin Svendsen veahá hirpmahuvvá go gullá lunttaid birra geat gulahallet eŋgelasgillii.

– Lea hui dábálaš ahte nuorat Norggas geavahit olu eŋgelasgiel sániid ja dajaldagaid gaskaneaset, muhto son ii leat goassege gullan nuoraid birra geat oalát molsot giela, lohká son.

Son dadjá ahte ođđa mediat nugo YouTube ja digitála spealut leat mielde báidnime nuoraid giela. Doppe gullo olu eŋgelasgiella ja mánát ja nuorat atnet daid olu.

Giellaráđđi fuolastuvvan

Norgga giellaráđi ođđaseamos raporttas, mii almmuhuvvui 2017:s, boahtá ovdan ahte juohke njealját Norgga mánná, 3-5 jagi agis, gullá dušše eŋgelasgiela neahtas ja dihtorspealuin.

Giellaráđi direktevra, Åse Wetås oaivvilda dat váikkuhit mánáid ja nuoraid gielalaš iešdovdui ja dasa man árvvus sii atnet eatnigiela.

Su mielas lea balddihahtti go sámi nuorat baicca hupmet eŋgelasgiela go sámegiela.

– Jus fal árvvu dihtii válljejit eret eatnigiela,de dat gal fuolastuhttá. Juohke giella ferte geavahuvvot, ja dat lea erenoamáš dehálaš go lea sáhka unnitlogu gielain nu go sámegielas. Dat ferte nannejuvvot ja boahtit eambbo oidnosii servodagas, lohka Wetås.

Buorre go máhttá eambbo gielaid

Go Jon Lennarta eadni June Brita Eira álggos gullagođii ahte lunta dušše hupmá eŋgelasgiela olbmáiguin, de veahá fuolastuvai.

Son balai ahte dat čuohcá luntta sámegillii, ja ahte son oalát heaitá sámásteamis. Dál su mielas lea dušše buorre go lea šaddan nu čeahppi eŋgelasgielas.

– Mu mielas ii daga maidege ahte hupmet eŋgelasgiela. Mun jáhkán dá leat dušše dákkár áigeguovdilis diŋga, ja go sii rávásnuvvet ja ieža ožžot mánáid, de sii bohtet daidda hupmat sámegiela, lohká Eira.