Hopp til innhold

Dålusj made li vilá viehkken

Juska ådå ræjdo lij viehkken, de li dålusj made buoremusá. Dav javllá Divtasvuona guollár gen vanntsa l dievva ådåájggásasj ræjdojs, valla guhti huoman madij milta viermijt suohppu.

Fisker Einar Pedersen

Made ja dålusj merka lij vilá viehkken gå guolev åhtså.

Foto: Sander Andersen / NRK

– Ådå ræjdo lij dal viehkken, valla huoman hæhttuv madij milta vaj iv viermijt galga gajkkot.

Dav javllá Divtasvuona guollár Einar Pedersen (75) guhti l viessomájgev guollidam, ja guhti vuonav dåbddå dagu ietjas buoŋav.

Dálla javlaj åvddåla la bálldáv bivddemin, ja giehttu dålusj merkaj ja madij birra man milta de viermijt suohpudin.

– Dålen adnin madijt man milta de guollidin, ja da dålusj merka lij dal buoraga diehtet dálla aj, juska dal dálla adnep remedajt majna åhtsåp, ekkolåtta rájes ja divna dale dajt. Valla dålen dal ettjin dajt ane. Dåssju merkajt adnin. Dálla dal aj adni dajt merkajt. Ja gå dajt aná, da aj diehtá gånnå nievres bådne lij, jus lij gålo ja nav.

– Moaddi de vájvástuvvap gå li nievres saje. Dajnas de agev åhtsåp buorep sajijt. Nievres båddne dal viermijt gajkku.

Fisker Einar Pedersen fra Tysfjord

– Ij gåjt ájn bæjo, javllá Einar Pedersen gå báldesviermijt guovllá.

Foto: Sander Andersen / NRK

Álkke teknihkalasj rustaj

Einar Pedersen de vilá várij ja njárgaj ja ietjá dåbddomerkaj milta sivtostallá gånnå l, ja gåsi galggá suohppot.

Ja juska li kárttasæjnnusa, ekkolåtta, rádára ja nav, de huoman Einar Pedersen madij milta manná gå la dagu báldesviermijt suohppomin.

– Hæhttu dal gæhttjat gånnå la. Juska dal dale dajt teknihkalasj viehkkenævojt adnep sjievnnjedin ja bållåsin gávnnat gåsi galga. Dat la má álkke. Valla huoman hæhttup gæhtjat madijs gånnå. Ep dal máhte dagu Girvasbáktáj suohppot bálldáj gånnå l bákte njuolgga vuolus 250 sallaj avta bále.

Salá ja slábe

Báldesviermij giesedahttijn Einar Pedersen giehttu gåktu sån guhkkudagájt ja tjiekŋalisájt riekni. Ja sån dal salájt ja slábijt låhkå juogu dal man stuorak la vanntsa, makta l tjiekŋal jali man guhkke allá ja viermme l.

Ja juska l dal Einar Pedersen navigátørra, ja dav åhpadusáv la gadtsam gånnå lidjin miehtara, de salájt iesj låhkå ja riekni.

– Mij lip dal hárjjánam salájda. Valla gå navigasjåvnnåj gehtja, da ep guolástusán máhte fåvtåjt ja miehtarajt rieknit, de kåmmålasstep. Mij dal adnep dav dålusj teknihkav.

– Vuojná dálla, gå aláv gávna, de li miehtara. Mån dal dav dalá sallan riekniv. Ietján ij maná.

Kveite er det nok av i Tysfjord

– Galle l dal bálldájs. Gatjálvis la jus dal værmmáj suokŋá, javllá Einar Pedersen tjajma.

Foto: Sander Andersen / NRK

Gitta jalggaj

Giesedahttijn la dal agev geldulasj jus báldes la dæhppum ja man tjiekŋalisán la. Bálldá l dal lassánam dájt maŋemus jagijt, ja Pedersen ij máhte subtsastit manen la nav sjaddam.

– Ij dav diehttu. Ihtám la gåjt juohkka sajen. Oadtjot dav la de væráp. Vuojnáv gal då ráddnávantsa suohppum li guovte gærddáj ienep viermijt gå mån, ja huoman luodju. Valla dán tjavtja le ållo bálldá.

– Dánna la dal 210 salá tjeikŋal, valla suohppop dájt 70-80 salla tjiekñalisás vuolus gitta jalggaj.

Ådåjagijda vat ietjá

Einar Pedersen la ávon gå báldes viermen gissjvur, ja sån dal åvddålijguovlluj gæhttjá gå ådåjagijda vat nuorráj galggá. Dalloj la silldá. Ja de jáddi.

– Mån iv máhte dájna hiejttet. Dát la muv iellemvuohke. Ja dat la má buoremus.

Korte nyheter

  • Guokte ođđa guovžža duođaštuvvon Kárášjogas

    Les på norsk.

    2023 geasi čohkkejuvvojedje guolgaiskosat 400 njealjehasmehtera sturrosaš guovllus Kárášjoga gieldda guovddážis, erenomážit máttabeale Kárášjoga.

    Oktiibuot gávdne logi guovžža Kárášjoga máttabeale ohcanguovllus. Guokte eanahága ja gávcci ásti.

    Dát lea veahá unnit go 2022:is, dalle gávdne 12 guovžža. Dan dieđiha Norgga bio-ekonomiija instituhtta (Nibio).

    – Guokte guovžža eat leat ovdal registreren dán guovllus. DNA bearašanalysa čájehii ahte dán guovžža guoktá váhnemat leat báikkálaš guovžža, dadjá Nibio Svanhovd laboratoriajođiheaddji Ida Marie Bardalen Fløystad.

    – Oktiibuot leat mii registreren 34 guovžža dán guolgaiskanprošeavttas Kárášjogas dan vuosttas prošeavtta rájes, 2009:is, dadjá Fløystad.

    Govva lea váldon 2020:is:

    Bjørn ved en hårfelle i Karasjok
    Foto: Viltkamera: Per Anders Eira og Kurt Are Nikkinen
  • To nye bjørner ble registrert i Karasjok

    Sommeren 2023 ble det samlet inn hårprøver fra et 400 kvadratkilometer stort område sentralt i Karasjok kommune, hovedsakelig på sørsiden av elva Karasjohka.

    Totalt ble det påvist 10 bjørner i det opprinnelige undersøkelsesområdet, sør for elva Karasjohka, i 2023. Dette er noe færre enn i 2022. Da ble det registrert 12 bjørner.

    Det melder Norsk institutt for bioøkonomi (Nibio).

    Kjønnsfordelingen viste at prøvene stammet fra to hannbjørner og åtte hunnbjørner.

    – To av bjørnene var nye for området. Det vil si at de ikke var registrert tidligere. En utvidet familieanalyse basert på DNA påviste mulige lokale foreldre for begge de nye bjørnene, sier laboratorieleder Ida Marie Bardalen Fløystad ved Nibio Svanhovd.

    – Totalt har vi påvist 34 forskjellige bjørner i hårfelleprosjekter i Karasjok kommune siden det første prosjektet i 2009, sier Fløystad.

  • 800 kvinner dør daglig under fødsel

    Loga sámegillii.

    800 kvinner dør hver dag i forbindelse med fødsler. Det kommer fram i en ny rapport fra FN. Dødsraten har ikke endret seg siden 2016.

    Urfolk og andre minoritetskvinner som bor i land med dårlige helsetjenester, har seks ganger større risiko for å dø i forbindelse med svangerskap eller fødsel.