Hopp til innhold

Sápmelaš vealahuvvo čearddalaččat

- Juohke goalmmát sápmelaš vealahuvvo čearddalaččat, čájeha Romssa Universitehta Sámi dutkama guovddáža dutkan.

Ketil Lenert Hansen
Foto: Nils Henrik Måsø / NRK

Nu muitala  Romssa Universitehta stipendiahta Ketil Lenert Hansen.

- Sápmelaš vealahuvvo čearddalaččat, nu garrasit ahte dat čuohčá olbmo dearvvašvuhtii, čájeha dat ođđa dearvvašvuođa guorahallan, lohká son.

GULDAL: Sámit givssiduvvojit

Stuorra guorahallan

Sullii 12.200 olbmo, 36 ja 79 jagi gaskka, golmma davimus filkkas, leat leamaš mielde dán guorahallamis.

Guorhallama váldoulbmil lea leamaš iskat leat go čearddalaš earálagánvuođat givssidemiiguin ja vealahemiiguin maid olbmot vásihit.  Dán oktavuođas lei maid deahálaš oažžut ovdan makkár vejolaš váikkuhusat das leat dearvvašvuhtii.

Ketil Hansen muitala ahte sii, geain lea nannoseammos sámi identitehta, givssiduvvojit eanemusat.

Juohke goalmmát gillán

36 prosenta sin gaskkas leat vealahuvvon čearddalaččat ja 37 proseantta gis leat vásihan givssideami.

Go bidjá oktii loguid, de lea juohke nubbi sápmelaš givssiduvvon. Dat lea Ketil Lenert Hansen mielas hirpmustahtti alla lohku.

Sii geat leat leamaš mielde guorahallamis, leat givssiduvvon dávjjimusat skuvllain ja internáhtain mat ledje ásahuvvon dáruiduhttima várás.

Gillán maŋmuš jagi

Sii leat maid iskan leat go olbmot vásihan givssideami maŋimuš jagi.  Maiddái dalle leat sápmealaččat olgguštuvvon eambbo go dážat, erenoamážit iežaset lagasguovllus.

Dážat geat leat givssiduvvon, leat gis vásihan dán bargosajis.  Hansen ballá vealaheami ja givssideami čuohcat dearvvašvuhttii, erenoamážit psykologálaččat.

Iskkadeapmi čájeha ahte daid gaskkas geat givssiduvvojit, lea viđa geardde fuonit dearvvašvuohta go earáin.

Guorahallan čájeha maid ahte sápmelaččat geat ásset giellahálddašanguovllu olggobealde, vásihit eambbo givssidemiid ja vealahemiid go sápmelaččat geat ásset giellahálddašanguovllu siskkabealde. Hansen ii dieđe siva dasa, muhto jáhkká ahte giellahálddašanguovllus lea buoret sámi fálaldagat go eará sajis.

- Hirpmástuhtti dieđut

Ragnhild Vassvik Kalstad
Foto: Nils Henrik Måsø / NRK

Romssa universitehta Sámi dutkamiid guovddáža ossodatjođiheaddji, Ragnhild Vassvik Kalstad, lohká dát oassi iskkadeamis lea eanemus hirpmustahtti.

Su mielas lea buorre go dál leat dutkanraporttat mat duođaštit vealaheami ja givssideami, ja ahte eai šat dárbbaš dušše árvádallat.

Korte nyheter

  • Ođđa sámediggeválggaid ferte lágidit maŋimustá geassit

    Sámedikki ságadoalli Pirita Näkkäläjärvi ii sáhte vel dadjat, maid ođđa válggaid lágideapmi johtilis áigetávvaliin mearkkaša, dieđiha Yle Sápmi.

    Alimus hálddahusriekti (AHR) dagai historjjálaš mearrádusa, go mearridii vuosttaš geardde, ahte Suoma sámediggeválggaid galgá lágidit ođđasit.

    Ođđa válggaid galggašii sámediggelága mielde lágidit guovtte olles mánu geažes das, go válggaid gomiheames lea mearriduvvon.

    AHR presideanta Kari Kuusiniemi dulkojumi mielde ođđa válggaid galgá lágidit geassemánu loahpa rádjai.

    Pirita Näkkäläjärvi
    Foto: Ođđasat / Yle Sápmi
  • Eai beasa gieldda gohčodit Pajalan kunta

    Ruoŧa ráđđehus hilgu Pajala gieldda ohcamuša geavahit meänkieli nama «Pajalan kunta» gieldda bálddalas namman, čállá Fria Tider áviisa.

    Ráđđehus mieđiha, ahte lea vuogas čalmmustahttit veahádagaid ja nannet veahádatgielaid.

    Almmatge deattuha ráđđehus, ahte ii ovttage gielddas Ruoŧas leat eambbogo okta almmolaš namma. Sii livčče spiehkastan dás jus livčče dohkkehan ohcamuša.

    Fertešii lágaid rievdadit jus galggašii sáhttit gielddaide dohkkehit eambbogo ovtta nama.

    Meänkieli
    Foto: Svenske Tornedalingers Riksforbund – Tornionlaaksolaiset
  • Gielddaluohti bohciidahttá digáštallama

    Gáivuona gielddastivra evttoha dohkkehit sierra luođi gielddaluohtin. Dát ii oro buohkaid mielas nu buorre jurdda, go sin oaivila mielde ii leat Gáivuonas iežas juoiganárbevierru.

    – Mun in leat luođi vuostá. Luohti lea juoga mii gulai ja ain gullá boazodoalliide ja sámiide geain dát lea oassi iežaset kultuvrras, čilge gáivuotnalaš Levin Mikkelsen.

    Guovddášbellodaga gielddastivrraáirras Svein Oddvar Leiros dat evttohii, ahte Gáivuonas galggašii leat gielddaluohti. Son ii leat ovttaoaivilis Levin Mikkelsen čilgehusain.

    Guovddášbellodaga gielddastivrraáirras Svein Oddvar Leiros dat evttohii, ahte Gáivuonas galggašii leat gielddaluohti. Son ii leat ovttaoaivilis Levin Mikkelsen čilgehusain.

    – Min gielddas lei dáruiduhttin dievaslaš. Dákkár oaivilat gullet dan áigái. Su suokkardallan čájeha, ahte Gáivuonas juigojuvvui. Nu ahte ii leat duohta ahte Gáivuonas ii leat juigojuvvon, lohká Leiros.

    Herman Rundberg ja su joavku Manne dat leat ráhkadan dán luođi.

    – Luođi mihttomearri ii lean suhttadit olbmuid, muhto digáštallan lea bures boahtin, árvala Rundberg.

    Gáivuona gielddastivra ávžžuha sidjiide ovddidit máhcahemiid gielddaluođi birra. Áigemearri lea dán mánu maŋimuš beaivve.